İnsanoğlunun inanç felsefeleri konusunda en yaygın görüşleri bir süredir özet olarak paylaşıyorum, inançların sadece Ateizm Nedir ve Ateist Kime Denir? ve Teizm Nedir ve Teist Kime Denir? gibi binary olmadığını, Agnostisizm Nedir ve Agnostik Kime Denir? ve Deizm Nedir ve Deist Kime Denir? gibi rasyonel görüşlerin de olduğunu bu yazılarımda anlatmaya çalıştım.
Panenteizm felsefesinden Panteizm Nedir ve Panteist Kime Denir? yazımda biraz bahsetmiş olsam da Panteizm felsefesinden farklarını biraz daha açıklamak için bu yazıyı da hazırlamak istedim.
Panteizm ve Panenteizm felsefelerine (inanış ya da görüş de diyebiliriz) göre doğadaki, evrendeki her şey tanrıdır. Bu, her iki felsefenin de ortak noktasıdır. Ancak panteizmde evren ile tanrı arasında bir eşitlik söz konusudur. Buna, tanrı demek evrendeki her şey demektir. Evrendeki her şeyin toplamı da tanrıdır gibi bir eşitlik kurabiliriz. Panteistler, kişi olarak bir tanrıya inanmazlar. Panenteizm ise tüm evrenin tanrının bir parçası olduğunu kabul eder, ancak tüm evrene ek olarak bir tanrının da olduğunu savunur. Dolayısıyla panenteizmde bir bu denklem eşitlik değil, eşitsizlik olacak şekilde düşünülür. Panenteizm görüşünü benimseyen kişilere ise panenteist denir. Panenteistlere göre evren-doğa-insan-tanrı hepsi bir bütündür, ama bir yaratıcı tanrı vardır.
Bu bilgileri önümüze koyduğumuzda aslında panenteizmde bir kıvılcım, dolayısıyla bilinçli bir yaratıcı inancı olduğunu görebiliriz. Panenteistlere göre tüm bu düzen, hazırlanmış bir bütünün parçalarıdır ve bir bilincin eseridir.
Panteizm ve panenteizm konusuna ilgi duyan kişiler için sufi metafiziği ve vahdet-i vücud kavramlarına da göz atmalarını tavsiye ederim.