03.09.2013

Kriptoloji Nedir?

Kriptoloji

Okuma yazma yetisine sahip hemen herkes hayatında az çok kodlarla veya şifrelerle karşılaşmıştır. En basitinden her insan, hayatında mutlaka bir bulmaca çözmüştür. Özellikle sözcüklerin harflerinin yerleri değiştirilerek yapılan anagram bulmacaları insanları eğlendiren zevkli şifre çözme alıştırmalarından biridir. Ancak, şifreler, bulmacalar gibi hafife alınacak, eğlencelik bir konu olmamıştır hiçbir zaman. Nedeni de şifrelerin gizli ve önemli iletiler taşımasıdır. Şifreler, özellikle de günümüz insanının kişisel bilgilerini saklaması, koruması ve iletmesi için kullandığı en önemli araçtır. Bilgisayarların günümüzde olduğu kadar kullanılmadığı, internetin icat edilmemiş olduğu zamanlarda posta yoluyla iletişim daha yaygındı. Postayla haberleşme eskisi kadar revaçta olmasa da halen kullanılıyor ve insanlar iletilerini zarflarla gönderiyor. Zarflar neden var ve insanlar iletilerini neden kapalı zarflarla gönderiyor? Bu soruyu düşününce aklımıza gelen ilk yanıt, başka insanların iletiyi okumaması oluyor herhalde. Ancak zarflar, içindeki bilgiyi korumakta ne kadar başarılı olabilir? Göndereceğimiz bi iletiyi nasıl daha fazla güvence altına alabiliriz?

İnsanoğlu var olduğundan beri haberleşme için yeni yöntemler geliştirmiş ve iletilerini başka insanlardan saklama gerekliliği ortaya çıktığından beri de gizlilik, haberleşmedeki en önemli kıstas olmuştur. Bilgileri kodlama, binlerce yıl önce devletlerin ve imparatorlukların gizli ve önemli bilgileri düşmanın eline geçmeden iletebilmesi için ortaya çıkmıştır, ileti elden veya bir köleyle gönderilse de, günümüzdeki gibi postacılarla veya internet üzerinden gönderilse de her zaman başkalarının eline geçme ihtimali vardır. Bu sebeple iletiyi kodlama, yani başka bir deyişle bir sözcüğün veya cümlenin başka bir sözcük, sayı ya da sembol ile yerini değiştirerek gönderme mesajın başkaları tarafından anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Ancak burada aklımıza bir soru takılıyor: Kodlayan kişi mesajı gönderdiğinde alan kişi bu kodları nasıl okuyacak? Bu sorunun iki yanıtı var: Birincisi mesajlaşan taraflar mesajlaşmadan önce bir araya gelip kullanacakları kodlar konusunda anlaşabilir. Ancak iki taraf uzaksa ve zaman kısıtlıysa bu çok da pratik bir yol olmayacaktır, ikincisi ise iki taraf da mesajlaşmadan önce kodları birbirine gönderir. Burada da kodların düşmanın eline geçme ihtimali artmaktadır. Kriptografi zamanla bu sorunu gidermek için yöntemler geliştirmiştir.

Tarihte Kriptoloji

Kodların tarihteki rolü çok büyüktür. Savaşların sonucunu belirleyen, kralların ve kraliçelerin ölümüne yol açan kodlar olmuştur. Tarihte oldukça bilinen ve bugün İngiltere'de bazı kurumlara, özel işletmelere hatta ulaşım araçlarına ismini vermiş önemli bir kişi vardır: "Queen Mary". Kraliçe Mary'nin kitaplara geçen entrikalarla dolu dramatik bir hayatı olmuştur. Burada bizi ilgilendiren ise kendi ölümünü hazırlayan şifreli mektuplarıdır. İngiltere Kraliçesi Elizabeth aynı zamanda kuzeni olan Mary'nin tahta adaylığını koymaması için bir dizi oyun çevirip onu hapse attırmıştır. Hapisteyken destekçileriyle gizli bir şekilde yazışan Mary'nin kaçış planını içeren son mektubu Kraliçe Elizabeth'in yaverleri tarafından deşifre edilmiş, böylece Kraliçe Elizabeth'in öldürülüp yerine Mary'nin geçmesi planı ortaya çıkmıştır. Bu olay sonucu Mary mahkeme tarafından yargılanmış ve idamına karar verilmiştir. Şifreli mesaj deşifre edilmeseydi, bu plan uygulanacak ve tahta Mary geçecekti. Tarihte bunun gibi birçok olay yaşanmıştır. Bu nedenle kodların evrimi ve tarihe etkileri günümüzde de çok fazla ilgi odağı olmaktadır.

Günümüzde kodların yerini şifreler almış, kod kelimesinin kullanımı azalmıştır. Sözcüklerin değil, harflerin yerlerini değiştirerek daha temel düzeyde işlev gören "şifre" alternatif bir koddur. Eski zamanlara göre şifrelerin kullanım alanları değişiklik göstermiş, fakat kullanım amaçları eskisi gibi gizliliği sağlamak olmuştur. Bilgi günümüz rekabet ortamında gitgide daha değerli bir konu haline gelmektedir ve iletişim tekniklerindeki gelişmeler de bilgiyi saklama ve iletme açısından işleri zorlaştırmakta, yeni teknikler geliştirmek için insanları zorlamaktadır. Telefon görüşmeleri uydudan yansımakta, internet üzerindeki haberleşmelerimiz de çeşitli bilgisayarlardan geçmektedir. Haberleşme ve bilişimin genel sorunu bilgi güvenliğidir. Özellikle son yıllarda artan, internet üzerinden yapılan sanal alışverişler, bireysel bankacılık işlemleri ve e-posta trafiği interneti daha güvenli bir ortam olmaya zorlamaktadır. İnternet üzerinde tam güvenliği sağlamak olanaksızdır. İnternet altyapısında ve haberleşme araç gereçlerinde teknolojiyi belirleyenler, haberleşme ve güvenlik konularında da en avantajlı ülkelerdir. O halde sorun, bilgi ve haberleşme güvenliğinin yüksek oranda sağlanmasının nasıl gerçekleşeceğine odaklanmaktır. Bunu sağlayacak olan da şifrebilimin ta kendisidir. Sonuç olarak haberleşmenin günümüzde yön değiştirmesi, eski çağlardaki kodlamadan yola çıkan ve günümüzde disiplinle-rarası bir bilim haline gelmiş kriptografinin ne denli önemli olduğunun altını çizmektedir.

Kriptoloji Ne Demek?

Kriptografi, köken olarak Yunanca gizli saklı anlamına gelen kryptos ve yazmak anlamına gelen graphein sözcüklerinden türetilmiştir. Kriptografi gizlilik, kimlik denetimi, bütünlük gibi bilgi güvenliği kavramlarını sağlamak için çalışan matematiksel yöntemler bütünüdür. Bu yöntemler, bir bilginin iletimi esnasında karşılaşılabilecek saldırılardan bilgiyi, bilgi göndericisini ve alıcısını koruma amacı taşır. Bir başka deyişle kriptografi, okunabilir durumdaki bir bilginin istenmeyen taraflarca okunamayacak bir hale dönüştürülmesinde kullanılan tekniklerin tümüdür. Kriptografiyle ilgilenen bilim adamlarına kriptograf adı verilir. Kriptanaliz ise ele geçen şifrelenmiş, yani anlamsız bir metinden bazı teknikler kullanarak doğ'u rmetni bulma yöntemidir. Kriptanalizle uğraşanlara ise kriptanalist denir. İyi bir kriptanalist aynı zamanda kriptografi konusunda da iyi olmalıdır, çünkü şifrelerin nasıl tasarlanabile.eğimi bilmeyen biri nasıl çözüleceği konusunda fikir yürütemez Tarih boyunca her zaman kriptograflar ve kriptanalistler arasında çekişmeler yaşanmıştır. Kriptanalistlerin başarısı kriptografları yeni ve daha güvenli sistemler tasarlamaya zorlamıştır. Bu iki bilimin bütününe ise eski Yunancadan gelme kryptos (gizli) ve logos (bilim) kelimelerinin birleşimi olan kriptoloji denmektedir. Kriptolojiyle ilgilenen bilim adamlarına kriptolog denir.

1970'lere kadar kriptografi birkaç hükümetin askeri ve diplomatik çalışanlarının bildiği, halktan gizli saklı kullanılan "gizli" bir teknikti. Kriptografi günümüzde halen askeri alanda önemini korumaktadır, fakat artık üniversitelerde ders olarak verilen akademik bir disiplin haline dönüşmüştür. Bir başka deyişle kriptografi internetin hayatımıza girmesiyle ve bilgi dağıtım şekillerinin değişmesiyle günümüz bireylerinin, şirketlerin ve tüm sivil kuruluşların kullandığı, her geçen gün araştırmaların yürütüldüğü, "gizli" olmaktan çıkmış bir bilim haline gelmiştir. Bizim bu kitabı hazırlamaktaki amacımız da gizli saklı kalmış bu bilimi daha çok insanla paylaşabilmek, önemini ve gerekliliğini daha çok insana anlatabilmektir.

İlkel şifreleme yöntemleri, makineler henüz tarihte yerlerini almamışken, sözcüklerin harflerinin yer değiştirmesiyle uygulanan tekniklerdi. Bu ilkel şifreler, kriptanalizin keşfiyle güvenli olmaktan çıkmış, kriptanaliz ise kriptografları teknolojik gelişmelere kolay uyum sağlayabilecek yeni şifreler geliştirmeye zorlamıştır. O dönemdeki en önemli teknolojik gelişme makinelerin icat edilmesi ve böylece insan eliyle yapılan birçok işin makinelerle yapılmaya başlanması olmuştur. Bu olay şifreleme işlemleri için de geçerli oldu. Kağıt ve kalemin yerini ilk olarak şifre diskleri, daha sonra bu disklerin geliştirilmiş şekli olan şifre makineleri aldı. Kısacası, makinelerin tarihe girmesiyle kriptografinin yön değiştirdiği söylenebilir. II. Dünya Savaşı'nda kullanılan Enigma, başlangıçta kriptografide büyük bir başarı sağlamıştı, fakat İngiliz ve Polonyalı matematikçilerin uzun uğraşları sonucunda yeni kriptanaliz yöntemleri geliştirmeleriyle Enigma'nın güvensizliği ortaya çıkmıştır. O dönemde bulunan kriptanaliz yöntemlerini uygulayabilmek için kısa sürede çok sayıda işlem yapan cihazlara ihtiyaç vardı; bu da bilgisayarın en ilkel versiyonunun bulunmasını sağladı.

Bilgisayar ve matematiğin etkin bir şekilde kullanılmaya başlanmasıyla şifreleme sistemleri 1970'lerde yeni bir boyut kazandı. Simetrik ve asimetrik şifreleme sistemleri olarak ikiye ayrılan ve modern kriptografiyi temsil eden şifreleme sistemleri dördüncü bölümde anlatılmıştır. Günümüz şifreleme algoritmaları matematiksel gerçekliklere dayanmaktadır. Bu sebeple bu konuları anlayabilmek için temel matematik bilgisine sahip olmak gerekmektedir. 1970'lere kadar sadece hükümet ve askerlerin kullandığı kriptografi daha sonraları günlük yaşamın içinde aktif rol almaya başladı.

Kuantum kriptografisi, şimdiye kadar var olan şifreleme sistemlerinden temelde farklıda ve bu sistemin bilgi güvenliğini sonsuza dek garanti altına alacağı, yani kırılmasının imkansız olduğu iddia edilmektedir. Kuantum kriptografisi kuantum fiziğine dayanmakta ve çok fazla teknik bilgi içermektedir. Sonuç olarak,  kriptografi hem tarihsel süreçte hem de içinde bulunduğumuz çağda bilgiyi koruyan ve saklayan, aynı zamanda bilgiye giden yolu açan altın bir anahtar olduğu gerçeğidir.

 

Kriptoloji Nedir?
Bu makalenin telif hakkı ve tüm sorumlulukları yazara ait olup, şikayetler için lütfen bizimle iletişime geçiniz.
URL:
Etiketler:

Bu makale 8978 kez okundu

03.09.2013 tarihinde yazıldı
Reitix

Yorumlar

  • Chevron
    06.12.2019

    çok enteresan, işin içine para girince her şeyi öğrenebiliyor insan. kitapçılara gittiğimde yıllarca yerinde tozlandığını gördüğüm kriptografi kitapları ne zaman ki kripto paralar peydah oldu, bir anda popüler hale geldiler. herkes kriptocu oldu, eskiden kelime anlamını bilmeyenler şimdi kriptografi eğitimleri arıyorlar

  • caissa
    22.04.2019

    güvenlik firmalarının kurdukları alarmlarda da benzer bir çalışma prensibi var olması lazım, mesela gerçek şifreyi girince kapılar açılıyorsa bu yalancı şifreyi girince de kapılar açılacak ama sistem kolluk kuvvetlerine sessiz bir alarm gönderecek ki kişi tehdit altındayken alarm gönderdiğini saldırganlar da anlamadan bu haberleşme gerçekleşebilmiş olsun

  • peyote
    22.04.2019

    harddisk şifreleme programları da benzer prensipler ile çalışıyorlar, farklı şifreleme algoritmalarından benim anlayabildiğim şu oldu, bir şey ne ile şifrelendiyse ancak onunla kırılabilir çünkü şifreleme prensipleri ancak şifreleyici tarafından bilinebilir. buna ek olarak bazı programlarda sanki şifrelenmiş alan açılmış gibi yapan aldatıcı bir durum daha oluyor, bu durum için de acil durum şifresi gibi bir atama yapılması gerekiyor

  • ismail coşan
    20.03.2019

    verdiğiniz örnekte merhaba kelimesini şifreleyelim: m harfi için 16 sayısı karşılık gelecektir ama kişi bunu 1. ve 6. harfler olarak da algılayabilir, bu yüzden çok doğru bir örnek olmasa da dediğiniz gibi yine de bir şifreleme örneğidir

  • ada
    20.03.2019

    bir cümle içerisinde bütün harflerin sayısal karşılıklarının alınması ve bu şekilde saklanması (şifreleme/encryption), daha sonra da sayılardan tekrar harflere dönüştürülerek (şifreyi kaldırmak/decryption) metin haline getirilmesi kriptolama konusunda en basit örneklerden birisidir, insanlar günlüklerine notlar alırken bile bazen benzer yollara başvurabiliyorlar olur da bir başkası okursa diye, nasıl çözeceğinizi bildiğiniz her türlü dönüştürme işlemine kabaca kriptolama diyebilirsiniz

  • mavi44
    20.03.2019

    enigma filminden daha önce de bahsedilmiş, hızlı haberleşme ve bu haberleşmeyi dışarıdan erişimden koruyabilmek koca bir ülkeye savaş kazandırabilir ya da kaybettirebilir ölçekte bir güç, o günün şartlarında bugünkü beğenmediğiniz tek kameralı bir cep telefonunun işlemcisi olsaydı dünyanın tarihi değişirdi farkında mısınız? teknolojiyi bilmek ayrı, uygulayacak en iyi şartlara sahip olmak ise apayrı durumlar

  • bugatti.veyron
    20.03.2019

    ama o bilgisayarlara da nasıl şifreleme yapacaklarını söyleyenler yine insanlar değil mi? demek ki siz kötü bir youtube videosu izleyerek kendinizce haksız bir genelleme yapmış olabilirsiniz. internette kriptolama teknikleri konusunda çok sayıda ücretli ve ücretsiz kaynak ve eğitim var. faydası olur ya da olmaz diyemem ama yazılımsal alanlarda faaliyet gösteren herkesin en azından saçmalamamak ve insan içinde bir iki doğru cümle kurabilmesi gerek diye düşünüyorum

  • incebellibardak
    20.03.2019

    kriptoloji, geleceğin teknolojileri arasında kripto paraların da gündeme gelmesi ile ilk sıralarda yer almaya başlayan bilim dallarından birisi olarak ifade ediliyor. işin kötü yanı neymiş azıcık bakayım demenin de bir faydası yok çünkü kriptolama işlemleri bilgisayarlar tarafından yapılmaya başlayalıberi insanların hesaplayabileceğinin çok ötesine geçmiş durumda

  • alagirl
    20.03.2019

    konu yanlış yerde tartışılıyor ama peki bütün şifrelerinizi kaydeden tarayıcınızı nasıl güvenlik altına alıyorsunuz? ofis ortamında mola verip bilgisayarınızın başından kalktığınızda oturumu kapatıyor musunuz mesela? ya da cep telefonunuzu kaybetseniz bütün mailleriniz ve sms'leriniz ile uygulamalarınız da bir anda elinizden gidecekken masaya telefonlarınızı bırakıp nasıl rahatsız olmuyorsunuz?

  • chung
    20.03.2019

    şifreleme ya da kriptolama ile cloud hesaplarınızın ele geçirilmesi arasında neredeyse hiçbir bağlantı yok diyebilirim, hesaplarınızın güvenliği açısından yapabileceğiniz en önemli şeyler şunlar olabilir:
    - güvenli, küçük ve büyük harf ile özel karakter ve sayılar içeren uzun ve her platform için birbirinden farklı şifreler kullanmak
    - iki aşamalı verifikasyon ya da sms onayı gibi altyapıları olan servislerde bu güvenlik aşamalarını da aktive etmek
    - https olmayan (ssl'i olmayan) sitelere klavye ile giriş yapmamaya özen göstermek

  • trapper34
    20.03.2019

    insanların veri saklama problemleri her yıl büyüyerek artıyor, fiziksel depolama aygıtlarının da hem maliyetli hem de sınırlı ömürleri neticesinde er ya da geç herkes cloud depolama servislerine geçme alternatiflerini değerlendirmeye başlıyor ama herkesin kafasında aynı soru var, koyduğum fotoğraf ve videolarım başkaları tarafından erişilebilir mi? malum apple cloud'un bile ünlülerin hesaplarının ele geçirilmesi olayında yetersiz kalması da şifreleme konusunda hem barındırma servislerinin hem de insanların daha bilgili ve bilinçli olması gereğini ortaya çıkarıyor

  • miracle butterfly
    10.01.2019

    National Treasure ve The Da Vinci Code gibi filmler de hem matematiksel bulmacalar ile ilgili güzel filmler, hem de içerilerinde bol miktarda kriptografik bulmacalar var, Girl with the Dragon Tattoo ve A Christmas Story (1983) filmleri de listeye eklenebilir

  • altunbezel
    10.01.2019

    kripto para birimleri sayesinde kriptoloji oldukça gündeme gelen bir konu oldu ama konuya meraklı olanların daha önce sinemada da matematik ve kriptolar ile ilgili görmüş oldukları çok başarılı eserler var, mesela 1968 yapımı Sebastian adında bir film benim bildiğim ilk eserlerden birisi. Bunun dışında Enigma ve Imitation Game gibi herkesin bildiği çok güzel filmler de konuya ilgi duyanlara tavsiye edilebilir

  • alp_39
    07.09.2018

    kripto paraların da çıkış noktası burası mı acaba diye merak ettiriyor. her şey ihtiyaçtan doğar. fazla uzak değildir kriptonun hayatımıza yerleşmesi.

  • A.Haliloğlu
    09.01.2018

    kripto paraların popüler olması ile birlikte kripto kelimesini hayatında duymamış insanlar bile konu hakkında videolar çeker hale geldiler. hey gidi para sen nelere kadirsin :)

  • sero
    02.05.2016

    Türkiye'de kriptografi uzmanlarının bulabilecekleri işler açısından pek geniş bir yelpaze olduğunu düşünmüyorum, doyuruculuğu açısından en yakın meslek yazılımcılık olabilir kriptograflık yerine

  • inşagül
    01.05.2016

    kriptograf olabilmek için ne yapmak gerek bunun hakkında da bilgi verebilirseniz çok sevinirim

  • limon
    18.01.2016

    sen kriptolog ol bak sana off the record ne iş ilanları geliyor o zaman

  • nhilist
    09.12.2014

    istediği kadar karizmatik olsun, en son ne zaman kriptolog aranıyor diye iş ilanı gördünüz?

  • yavuzlar
    12.10.2014

    en karizmatik meslektir

  • bulent ezgu
    02.01.2014

    Atılım Üniversitesi'nde de kriptografi sertifikası verilmektedir.

  • papatya89
    23.12.2013

    enigma nazilerin şifreleme tekniği

  • aysegul
    19.12.2013

    Melekler ve Şeytanlar filminden ziyade Da Vinci'nin Şifresi filminde şifreler vardı.

  • paradoks
    14.12.2013

    ODTÜ Uygulamalı Matematik Enstitüsünde Kriptoloji Bölümü var.

  • patiayak
    03.12.2013

    Melekler ve şeytanlar filminde de şifreli yazılar vardı sanki?

  • timur
    19.11.2013

    Bonanza makalenin son paragrafında kuantum kriptografisinden bahsedilmiş.

  • senan
    17.11.2013

    En bilinen şifreleme tekniklerinden biri de "Sezar şifreleme yöntemi"dir. burada A harfi yerine D, B harfi yerine E kullanılılır. algoritmada her harf yerine alfabede ona karşılık gelen harfin üç sonrasındaki harf getirerek şifrelenmiş (kriptolu) metin oluşturulmaktadır.

  • tahsin
    12.11.2013

    Didem hanım biliyorsunuzdur belki fakat meraklı olan arkadaşlarımız için şifre yazmak ve çözmek terimlerini belirtmek isterim. Kriptografi; şifre yazmak ve Kriptoanaliz;şifre çözmek ya da analiz etmek.

  • didem
    11.11.2013

    şifre yaratma şifre çözme o kadar keyifli ki bambaşka bir dünyada gibi hissediyorum kendimi.

  • rifat
    08.11.2013

    Enigma diye bir film mi vardı yoksa filmin birinde mi geçiyordu hatırlayamadım şimdi fakat izlediğimde beni çok etkilemişti.

  • ozzzyyy
    27.10.2013

    esprit arkadaşım lise öğrencileri için de kurs varmış sizlerin yorumlarını okuyunca ilgimi çekti bakayım bir dedim. başvuru tarihi geçmiş fakat seneye tekrar düzenlenir sanırım.

  • esprit
    03.10.2013

    Bilgilendirdiğiniz için çok teşekkür ederim okudum fakat bu eğitim üniversite öğrencileri içinmiş. Üniversiteyi kazanınca ilk işim başvuru süresini beklemek olacak.

  • alp_39
    28.09.2013

    25 - 29 Ağustos 2013 tarihleri arasında TUBİTAK kriptoloji yaz okulu düzenledi. belki 2014 için de düzenler. takip et istersen

  • esprit
    22.09.2013

    Lise 3'teyim ve bölüm araştırması yapıyorum kriptografi okumak istiyorum fakat Türkiye'deki üniversitelerde bu bölüm var mı? ya da nasıl eğitim alabilirim?

  • Bonanza
    16.09.2013

    Kuantum kriptografi diye bir şeyden bahsetti arkadaşım duyanınız oldu mu? bilgisi olan var mı?

  • kajmer42
    04.09.2013

    Yazınız bana da akıl oyunları filmini ve John Nash'i hatırlattı. Bence göründüğü gibi aslında kriptoloji tahmin ettiğimiz kadar karizmatik ve sosyal bir iş değil, tam tersi asosyal ortamlarda kafayı kırmanıza yol açabilecek tehlikeli bir hastalık da olabilir

  • ennteresan
    04.09.2013

    Evet, benim de bir zamanlar üniversitede bu bölümde okumak istemiştim hatta yurt dışında okuma planları yapmıştım fakat olmadı. makaleyi okuyunca yine o istek geldi birden...

  • emre dayan
    03.09.2013

    Konu çok ilgimi çekti, ama gel gör ki ülkemiz şartlarında meslek edinilebilmesi imkansıza yakın :(

Bu yazıya siz de yorum yapabilirsiniz

İnternet sitemizdeki deneyiminizi iyileştirmek için çerezler kullanıyoruz. Bu siteye giriş yaparak çerez kullanımını kabul etmiş sayılıyorsunuz. Daha fazla bilgi.