Bilgisayar kullanıcılarının en korkulu rüyalarından biri olan mavi ekran hatası ya da teknik adıyla BSOD (Blue Screen of Death), Windows işletim sistemlerinde karşılaşılan sistem çökmesidir. Bu hata genellikle donanım, sürücü (driver) uyumsuzlukları, sistem dosyalarının bozulması veya bellekte meydana gelen kritik hatalar sonucunda ortaya çıkar.
Mavi ekran, adını ekranın tamamen mavi renge bürünmesinden alır ve üzerinde genellikle beyaz yazılarla bir hata kodu ve teknik açıklama yer alır. Bu ekran, bilgisayarın kritik bir hata sonrası kendini otomatik olarak durdurduğu anlamına gelir. Bazı kullanıcılar bu ekranı hayatlarında belki bir kez, bazıları ise haftada birkaç kez görebilir.
Bu yazıda, BSOD hatasının ne olduğu, neden kaynaklandığı, en sık karşılaşılan hata kodları ve her biri için denenebilecek çözüm yollarını ayrıntılı olarak ele alacağız.
BSOD Ne Zaman ve Neden Ortaya Çıkar?
BSOD hatası birden fazla faktöre bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bunlar arasında donanım sorunları, bozuk sistem dosyaları, kötü amaçlı yazılımlar, sürücü çakışmaları ve uyumsuz güncellemeler gibi sebepler öne çıkar. Bilgisayarınız normal şekilde çalışırken bir anda donabilir ve ardından mavi ekran görüntülenerek yeniden başlatma işlemi başlayabilir.
Özellikle aşağıdaki durumlarda BSOD hatası alma ihtimali artar:
- Yeni bir donanım parçası (RAM, ekran kartı, SSD vs.) takıldığında
- Yeni bir sürücü yüklendiğinde ya da eski bir sürücü güncellendiğinde
- Windows güncellemesi sonrası sistem dengesizleştiğinde
- Virüs veya malware kaynaklı sistem dosyaları bozulduğunda
- Yetersiz ya da hatalı bellek (RAM) kullanıldığında
- Aşırı ısınma, overclock veya güç dalgalanmaları yaşandığında
BSOD’yi yalnızca bir sistem hatası olarak görmek yeterli değildir. Bu hata aslında sistemin kendini daha büyük zararlardan korumaya çalıştığı bir güvenlik önlemidir. Bu nedenle sürekli BSOD almak, dikkate alınması gereken ciddi bir sorunun işaretidir.
BSOD Göründüğünde Ne Olur?
Bir mavi ekran hatası meydana geldiğinde, Windows sistem şu işlemleri yapar:
- Hata kodunu ve açıklamasını ekranda gösterir
- Bir hata dökümü (memory dump) dosyası oluşturur
- Varsayılan olarak sistem otomatik olarak yeniden başlatılır
Eğer sisteminiz çok hızlı yeniden başlıyorsa ve hata mesajını okuyamıyorsanız, bu otomatik yeniden başlatmayı devre dışı bırakarak BSOD ekranındaki verileri okuyabilir ve not alabilirsiniz.
Bu işlemi şu şekilde yapabilirsiniz:
- Windows + R tuşlarına basın,
sysdm.cpl yazıp Enter’a basın.
- Gelişmiş sekmesine geçin ve Başlangıç ve Kurtarma bölümünde Ayarlar butonuna tıklayın.
- Sistem hatasında otomatik olarak yeniden başlat seçeneğinin işaretini kaldırın.
Artık BSOD ekranı, siz müdahale edene kadar açık kalacaktır.
En Yaygın BSOD Hata Kodları ve Anlamları
Windows işletim sistemi BSOD esnasında genellikle altta bir hata kodu (Stop Code) görüntüler. Bu kodlar, sistemin neden çöktüğüne dair ipuçları verir ve çözüm ararken çok değerlidir. İşte en sık karşılaşılan mavi ekran hata kodları ve bunların kısa açıklamaları:
1. 0x0000007E – SYSTEM_THREAD_EXCEPTION_NOT_HANDLED
Bu hata, sistem iş parçacığı bir istisna oluşturduğunda ve bu istisna işletim sistemi tarafından düzgün şekilde işlenemediğinde ortaya çıkar. Genellikle uyumsuz veya bozuk sürücülerle ilişkilidir.
Çözüm: Son yüklenen sürücüleri geri alarak ya da aygıt yöneticisinden güncelleyerek çözülebilir.
2. 0x00000050 – PAGE_FAULT_IN_NONPAGED_AREA
Sistem, belleğin erişilmemesi gereken bir alanına erişmeye çalıştığında oluşur. Donanımsal RAM arızaları, virüsler ya da bozuk sistem dosyaları bu hataya neden olabilir.
Çözüm: RAM testi yapılmalı, antivirüs taraması yapılmalı ve Windows sistem dosyaları onarılmalıdır.
3. 0x0000001A – MEMORY_MANAGEMENT
RAM yönetiminde ciddi bir sorun oluştuğunda bu hata meydana gelir. Bu hata, özellikle bozuk bellek modülleri, overclock ya da uyumsuz RAM’lerle ilgilidir.
Çözüm: RAM'lerinizi tek tek söküp test edin, Memtest86 gibi araçlarla tarama yapın.
4. 0x00000024 – NTFS_FILE_SYSTEM
Bu hata genellikle sabit diskin NTFS dosya sisteminde bir hata oluştuğunda meydana gelir. Bozulmuş sektörler veya hatalı sabit disk sürücüleri ile ilgilidir.
Çözüm: chkdsk /f /r komutu ile disk taraması yapılmalı, gerekirse disk değiştirilmelidir.
5. 0x0000008E – KERNEL_MODE_EXCEPTION_NOT_HANDLED
Çoğu zaman uyumsuz ya da hatalı bir sistem sürücüsü, bu hatanın kaynağıdır. Ayrıca virüs bulaşmaları da bu hataya neden olabilir.
Çözüm: Tüm sürücüler güncellenmeli, virüs taraması yapılmalı ve Windows Update kontrol edilmelidir.
6. 0x000000D1 – DRIVER_IRQL_NOT_LESS_OR_EQUAL
Bu hata, genellikle bir sürücünün belleğe yanlış şekilde erişmeye çalışmasından kaynaklanır. Bu da donanım sürücülerinin dengesizliği anlamına gelir.
Çözüm: Yeni yüklenen sürücüleri kaldırın veya güncelleyin. Gerekirse sistem geri yükleme yapılabilir.
7. 0x0000003B – SYSTEM_SERVICE_EXCEPTION
Bu hata, çoğunlukla hatalı bir Windows sistem dosyası veya sistem hizmetinden kaynaklanır. Nadiren antivirüs yazılımları da tetikleyebilir.
Çözüm: SFC komutu ile sistem dosyaları taranmalı, tüm güncellemeler kontrol edilmelidir.
8. 0x0000009F – DRIVER_POWER_STATE_FAILURE
Bu hata, sistemin uyku moduna geçerken veya uyanırken oluşan sürücü uyumsuzluklarında ortaya çıkar.
Çözüm: Aygıt yöneticisinden tüm sürücüler güncellenmeli, özellikle ekran kartı ve ağ sürücülerine dikkat edilmelidir.
9. 0x0000007B – INACCESSIBLE_BOOT_DEVICE
Bu kritik hata, sistemin önyükleme diskine erişememesi durumunda oluşur. Genellikle yanlış BIOS ayarları, bozulmuş önyükleme kayıtları ya da disk hataları sebebiyle görülür.
Çözüm: BIOS ayarları (AHCI/IDE), disk kabloları ve boot sıralaması kontrol edilmelidir.
10. 0xC000021A – STATUS_SYSTEM_PROCESS_TERMINATED
Windows'un kritik sistem işlemlerinden biri başarısız olduğunda bu mavi ekran hatası oluşur. Genellikle bozuk güncellemeler veya antivirüs müdahaleleri sebebiyle tetiklenir.
Çözüm: Güvenli modda sistem geri yükleme yapılmalı ya da en son çalışan konfigürasyonla başlatılmalıdır.
Bu hata kodlarının dışında onlarca farklı BSOD kodu daha vardır. Ancak yukarıda sıralananlar, kullanıcıların en sık karşılaştığı hatalar arasında yer alır.
Monitör ve Televizyon Ekranı Nasıl Temizlenir? İz ve Leke Bırakmadan Pratik Yöntemler
Kablosuz Mouse Neden Sürekli Takılır?
5G Açık Olunca İnternet Daha mı Çok Gider?
Wi-Fi Sinyali Nasıl Güçlendirilir?
BSOD Hatalarını Çözmek İçin Uygulanabilecek Genel Adımlar
Windows mavi ekran hataları (BSOD), sistemin kendi kendini korumak amacıyla donanımsal veya yazılımsal bir hatayı algıladığında verdiği bir tepkidir. Her mavi ekran hatası kendine özgü nedenlerle oluşabilir ama çözüm adımları çoğu zaman benzer yöntemlerle başlar. Aşağıdaki adımlar, BSOD sorunlarının çözümünde izlenebilecek evrensel bir yol haritası sunar:
1. Son Yapılan Değişiklikleri Gözden Geçirin
BSOD hatalarının çoğu, sistemde son yapılan bir değişiklikten hemen sonra ortaya çıkar. Örneğin:
- Yeni bir yazılım ya da oyun kurulumu
- Sürücü güncellemesi (özellikle grafik veya ağ sürücüleri)
- Windows güncellemesi (özellikle büyük güncellemeler)
- Yeni donanım takılması (RAM, SSD, ekran kartı vb.)
Çözüm: Bu değişiklikleri geri almak, çoğu zaman BSOD sorununu ortadan kaldırabilir. Gerekirse sistem geri yükleme kullanılmalıdır.
2. Güvenli Modda Başlatın
Bilgisayarınız açılmıyorsa veya her açılışta BSOD veriyorsa, sistemi güvenli modda başlatmak en iyi çözüm olabilir. Güvenli modda yalnızca temel sürücüler ve hizmetler çalıştığı için sorunlu yazılım ya da sürücü kolayca tespit edilebilir.
Nasıl yapılır: Bilgisayarı açarken F8 veya Shift + F8 tuşlarına basarak Güvenli Mod menüsüne erişebilir ya da bir kurtarma USB’si ile boot ederek “Gelişmiş Başlangıç Seçenekleri”ne ulaşabilirsiniz.
3. Sistem Geri Yükleme Noktası Kullanın
Eğer sisteminiz daha önce sorunsuz çalışıyorsa ve BSOD yeni başladıysa, bir geri yükleme noktası BSOD'u geri almak için etkili bir çözümdür.
Nasıl yapılır: Güvenli moddan veya Kurtarma Ortamı’ndan “Sistem Geri Yükleme” aracını çalıştırın. Son bilinen sorunsuz tarihe geri dönmeyi seçin.
4. Sürücüleri Güncelleyin veya Geri Alın
Bozuk ya da uyumsuz bir sürücü, mavi ekran hatalarının en yaygın nedenlerinden biridir. Aygıt Yöneticisi aracılığıyla şüpheli sürücüleri güncelleyebilir ya da önceki sürüme dönebilirsiniz.
Özellikle kontrol edilmesi gereken sürücüler:
- Ekran kartı (NVIDIA, AMD, Intel)
- Wi-Fi/Ethernet kartı
- Ses kartı
- Yonga seti sürücüleri
5. Sistem Dosyalarını Tarayın (SFC & DISM)
Bozulmuş sistem dosyaları, BSOD’ye neden olabilir. Bu nedenle Windows'un yerleşik sistem onarım araçlarını kullanmak faydalıdır.
Kullanılacak komutlar:
sfc /scannow
DISM /Online /Cleanup-Image /RestoreHealth
Bu komutları yönetici olarak açılan Komut İstemi (CMD) penceresinde çalıştırmalısınız.
6. RAM ve Disk Sağlığını Kontrol Edin
Donanım problemleri de BSOD'nin yaygın nedenlerindendir. Özellikle hatalı RAM modülleri ya da bozulmuş sabit diskler sıkça sorun çıkarır.
- RAM testi için:
Windows Memory Diagnostic veya Memtest86+
- Disk kontrolü için:
chkdsk /f /r komutu
7. Antivirüs Yazılımlarını Devre Dışı Bırakın veya Kaldırın
Üçüncü parti antivirüs programları bazen sistem çekirdeğine müdahale ederek BSOD oluşturabilir. Deneme amaçlı olarak geçici bir süre kaldırılması önerilir.
8. Windows Güncellemelerini Kontrol Edin
Microsoft, bilinen BSOD nedenlerini ortadan kaldırmak için düzenli olarak güncellemeler yayınlar. Bu nedenle sisteminizi güncel tutmak çok önemlidir.
9. BIOS/Firmware Güncellemesi
Özellikle yeni donanım bileşenleri eklendiyse, anakart BIOS’unun eski versiyonu bu donanımı tanımayabilir. Ancak BIOS güncellemesi dikkatli yapılmalıdır.
10. Donanım Aygıtlarını Geçici Olarak Sökün
Harici donanımlar (yeni takılmış USB cihazları, yazıcılar, kameralar vb.) bazen BSOD’ye neden olabilir. Bilgisayarı yalnızca klavye ve fare ile başlatmak sorunun kaynağını anlamaya yardımcı olur.
Yukarıdaki adımların çoğu, herhangi bir teknik bilgiye sahip olmayan kullanıcıların da uygulayabileceği düzeyde olup, sistemin tekrar kararlı hale gelmesini sağlama konusunda yüksek başarı oranına sahiptir.
0x0000007E – SYSTEM_THREAD_EXCEPTION_NOT_HANDLED
Bu mavi ekran hatası genellikle uyumsuz veya hatalı bir sürücü nedeniyle ortaya çıkar. Özellikle ekran kartı, ses kartı ya da ağ kartı sürücülerinin güncel olmaması veya sistemle çakışması bu hataya sebep olabilir. Aynı zamanda BIOS ayarlarında yapılan değişiklikler ya da donanım bileşenlerinin arızalanması da bu hatayı tetikleyebilir.
Çözüm Önerileri:
- Bilgisayarınızı güvenli modda başlatarak sorunlu sürücüyü devre dışı bırakın ya da kaldırın.
- Donanım bileşenlerinin bağlantılarını kontrol edin (RAM, ekran kartı vb.).
- Güncel sürücüleri üretici sitelerinden indirip tekrar yükleyin.
- Windows Güncellemelerini kontrol edin ve eksik yamaları yükleyin.
0x00000050 – PAGE_FAULT_IN_NONPAGED_AREA
Bu hata genellikle RAM ya da disk üzerindeki bozulmalardan kaynaklanır. Özellikle yakın zamanda donanım değişikliği yapıldıysa ya da virüs bulaşmış bir sistem dosyası varsa bu hata tetiklenebilir. Antivirus yazılımları veya sistem araçları da bu hataya yol açabilir.
Çözüm Önerileri:
- RAM test aracı (Windows Memory Diagnostic) ile belleği kontrol edin.
- Disk denetimi yapmak için Komut İstemi'nde
chkdsk /f /r komutunu çalıştırın.
- Son yüklediğiniz antivirüs veya sistem koruma yazılımlarını geçici olarak devre dışı bırakın.
- Donanım değişikliği yaptıysanız uyumlu olup olmadığını kontrol edin.
0x0000009F – DRIVER_POWER_STATE_FAILURE
Bu hata genellikle bilgisayarın uyku moduna geçerken ya da uyanırken yaşadığı sürücü problemlerinden kaynaklanır. Özellikle dizüstü bilgisayarlarda daha yaygındır. Bilgisayarın uyku moduna geçememesi ya da uyanamamasıyla birlikte sistem çöker ve BSOD ekranı görüntülenir.
Çözüm Önerileri:
- Güç yönetimi ayarlarını kontrol edin (Aygıt Yöneticisi > Donanım > Güç Yönetimi sekmesi).
- Güncel sürücülere geçin. Özellikle chipset ve ekran kartı sürücüleri önemlidir.
- BIOS güncellemesi yapmayı düşünün.
- Sistem uyku modundayken yaşanan bu hatanın tekrar etmesini engellemek için uyku modunu devre dışı bırakabilirsiniz.
Windows Mavi Ekran Hatalarına Karşı Korunma Yolları
BSOD hataları, önceden bazı belirtilerle kendini gösterebilir. Sistem yavaşlamaları, beklenmeyen yeniden başlatmalar, fanların sürekli çalışması ya da donmalar bu sinyaller arasındadır. Bu nedenle, mavi ekran hatasıyla karşılaşmadan önce alınabilecek bazı önlemler, sistem istikrarını korumanıza yardımcı olabilir.
- Sürücü güncellemelerini düzenli olarak kontrol etmek
- Windows güncellemelerini eksiksiz tamamlamak
- Antivirüs programlarıyla sistemi düzenli taramak
- RAM, SSD ve HDD sağlığını periyodik olarak test etmek
- Isınmayı önlemek için fan ve termal macun kontrollerini yapmak
Ayrıca sistem geri yükleme noktalarını aktif tutmak da kritik önem taşır. Beklenmeyen bir hata durumunda sistemi kolayca eski, çalışan bir duruma döndürebilirsiniz.
SSS: Sık Sorulan Sorular
BSOD hatasını aldıktan sonra sistem açılmazsa ne yapmalıyım?
Bilgisayarı güvenli modda başlatmayı deneyin. Bu, sürücü veya yazılımsal bir çakışma varsa sistemin açılmasını sağlayabilir. Güvenli modda açılıyorsa, en son yapılan güncellemeler veya kurulan programlar kaldırılabilir.
Her mavi ekran hatası donanım arızası mı demektir?
Hayır. Yazılımsal çakışmalar, sürücü problemleri veya virüsler de BSOD hatasına neden olabilir. Ancak sürekli tekrar eden aynı hata kodları varsa, donanım arızası da göz önünde bulundurulmalıdır.
Mavi ekran hatasını nasıl kalıcı olarak çözebilirim?
Hata kodunu not alıp detaylı şekilde incelemek gerekir. Bu kod üzerinden sürücü, donanım ya da yazılım kaynaklı olup olmadığı anlaşılabilir. Ardından çözüm adımları sırayla uygulanmalıdır: güncellemeler, testler, geri yükleme gibi.