Sarmaşık Nasıl Köklendirilir ve Çoğaltılır? (Detaylı Rehber)

Sarmaşık neden çoğaltılmak istenir?

Sarmaşıklar, doğası gereği yayılmayı seven ve buldukları her yüzeyi sarma potansiyeli olan bitkilerdir. Bu yönleriyle hem balkonlarda hem de iç mekân dekorasyonunda oldukça popülerdirler. Çoğu zaman bir saksıdan başka saksılara taşınması, balkon demirlerine tutunarak yeşil bir perde oluşturması ya da sarkan dekoratif bir forma dönüşmesi istenir. Peki bu mümkün mü? Elbette mümkün.

Sarmaşıkların çoğu türü, kolayca çoğaltılabilir ve köklendirilebilir. Ancak bazı türler biraz nazlıdır, bazıları ise suya koyduğunuz anda "tamam, ben buradayım" der gibi kök vermeye başlar. Bu rehberde, sarmaşıkların nasıl köklendirileceğini, hangi yöntemlerle çoğaltılabileceğini ve nelere dikkat edilmesi gerektiğini adım adım paylaşacağım.

Evde en çok tercih edilen sarmaşık türleri hangileridir?

Sarmaşık deyince tek bir bitkiden bahsetmiyoruz. Aslında onlarca tür var ve her birinin bakım alışkanlığı, büyüme hızı ve çoğalma davranışı farklılık gösteriyor. İşte ev ortamında en sık tercih edilen sarmaşık türlerinden bazıları:

• Epipremnum aureum (Salon sarmaşığı / Deve tabanı sarmaşığı): En bilinen türdür. Yaprakları kalp şeklindedir, sarı-yeşil desenlidir. Neredeyse suyla bile yaşar.
• Hedera helix (İngiliz sarmaşığı): Klasik bahçe duvarlarını saran türdür. Küçük ve sert yaprakları vardır. Kışa daha dayanıklıdır.
• Philodendron hederaceum (Kalp yaprak sarmaşık): Daha koyu yeşildir, yaprakları yumuşaktır. İç mekâna uygundur ve hızlı uzar.
• Scindapsus pictus (Gümüş sarmaşık): Kadifemsi yaprakları ve gümüş desenleriyle dekoratif bir türdür. Direkt güneşi sevmez.

Bu türlerin ortak noktası: köklendirme ve çoğaltma açısından genellikle kolay türler olmaları. Ama her türde dikkat edilmesi gereken birkaç detay var, onlara birazdan geleceğiz.

Sarmaşık çoğaltmak için ne zaman başlanmalı?

Aslında sarmaşıklar yılın her zamanı çoğaltılabilir ama en ideal dönem ilkbahar ve yaz aylarıdır. Bitkinin aktif büyüme döneminde olması, köklenme sürecini hızlandırır. Kışın çoğaltma yaparsanız da olur ama kök çıkması 2 haftaysa 4 haftaya uzayabilir.

Özellikle güneş ışığının artmaya başladığı mart-nisan ayları, “çelik alma” yani gövde keserek yeni bitki üretme işlemi için en verimli zamandır. Ama evin ortamı yeterince sıcaksa ve nemliyse, aralık ayında bile başarılı bir çoğaltma mümkün olabilir.

Sarmaşık köklendirmek için hangi malzemeler gerekir?

Evde sarmaşık köklendirmek istiyorsanız, süslü ekipmanlara ihtiyacınız yok. İşte minimum malzeme listesi:

• Sağlıklı bir sarmaşık (ana bitki)
• Keskin ve temiz bir makas veya bıçak
• Su dolu bir cam kavanoz (suya köklendirme için)
• Ya da torf + perlit karışımı (toprakta köklendirme için)
• İsteğe bağlı olarak köklendirme hormonu (özellikle nazlı türler için)

Ekstra olarak: Saydam bir torba, streç film veya minik sera kabı köklendirme ortamının nemli kalmasını sağlar. Ama şart değildir.

Sarmaşık köklendirme yöntemleri nelerdir?

Sarmaşık çoğaltmanın 2 temel yöntemi vardır:

1. Su içinde köklendirme (su kültürü yöntemi)
2. Toprak içinde köklendirme (çelik dikimi yöntemi)

Her yöntemin avantajı ve dezavantajı vardır. Ev ortamında daha çok su içinde köklendirme tercih edilir çünkü süreci gözlemlemek kolaydır. Ancak bazı sarmaşık türleri toprakta daha sağlıklı köklenir. Bir sonraki bölümde her iki yöntemi de detaylıca anlatacağım.

Sarmaşık su içinde nasıl köklendirilir?

Su içinde sarmaşık köklendirme, hem yeni başlayanlar için çok kolaydır hem de gelişimi adım adım gözlemleyebileceğiniz için oldukça tatmin edicidir. Özellikle Epipremnum aureum ve Philodendron gibi türlerde başarı oranı oldukça yüksektir.

Su içinde köklendirme adımları:

1. Uygun dalı seçin: Ana sarmaşıktan 15–20 cm uzunluğunda, üzerinde 3–4 yaprak bulunan sağlıklı bir dal seçin. Dal üzerinde mutlaka en az bir “boğum” (yaprak çıkış yeri) olmalı. Çünkü kökler bu boğumdan çıkar.
2. Alt yaprakları çıkarın: Suya girecek kısmında yaprak olmamalıdır. Aksi hâlde yapraklar suyun içinde çürür ve suyu bozar.
3. Kesimi yapın: Boğumun hemen altından, 45 derece açıyla kesin. Bu, kök gelişimini teşvik eder.
4. Temiz bir kavanoza yerleştirin: İçine sadece içme suyu doldurulmuş bir cam kavanoz veya şeffaf bardak idealdir. Metal kaplar önerilmez.
5. Doğru yere koyun: Direkt güneş ışığı almayan ama aydınlık bir pencere önü idealdir.

Ne kadar sürede köklenir?

Ortam sıcaklığına, bitkinin türüne ve sağlık durumuna göre değişmekle birlikte genelde:

• İlk 5–7 gün: Görünür bir değişiklik olmaz. Sadece suyun berrak kalması önemlidir.
• 8–14 gün: Boğumdan ince beyaz kök uçları belirmeye başlar.
• 15–30 gün: Ana kök uzar, yan kökler çıkar. Bitki artık dikime hazırdır.

Ben ilk kez salon sarmaşığımı suya koyduğumda, 10 gün boyunca hiç hareket olmadı. “Acaba dal kurudu mu?” diye düşündüm. Sonra 12. gün bir sabah minik bir beyaz çıkıntı gördüm. Üzerinden 1 ay geçtiğinde 10 cm köklü bir çelik elimdeydi. Beklemek gerek, ama karşılığı güzel.

Su değiştirme sıklığı nasıl olmalı?

Köklenme döneminde su, haftada 1 defa değiştirilmelidir. Suyun rengi bulanıklaştıysa ya da içinde yaprak kalıntısı varsa daha erken de değiştirilebilir. Cam kapta kök gelişimini izlemek çok keyiflidir ama alg (yosun) oluşumu başlarsa kavanozu yıkamak gerekebilir.

Köklendirme sırasında yapılan yaygın hatalar:

1. Yaprağı suya sokmak: Bu en klasik hatalardan biridir. Suya sadece dal kısmı girmeli. Yapraklar çürürse bakteri üretir.
2. Direkt güneşte bekletmek: Suyun ısınması, çeliğin pişmesine neden olabilir.
3. Suya vitamin ya da besin eklemek: Bu dönemde bitkinin besine değil, köklenmeye odaklanması gerekir. Suya katkı maddesi eklemek köklenmeyi engelleyebilir.
4. Sabırsızlıkla sürekli çeliği yerinden oynatmak: Boğumun sabit durması kök gelişimi için önemlidir. Sürekli yerini değiştirirseniz kök ucu deforme olabilir.

Köklenen sarmaşık ne zaman toprağa dikilmeli?

Genel kural şudur: Su içinde en az 4–5 cm uzunluğunda ve birkaç yan kökü gelişmiş bir sarmaşık çeliği toprağa dikilmeye hazırdır. Eğer kök daha çok “iplik gibi” ise henüz beklemek daha sağlıklıdır. Toprağa erken dikerseniz çürüyebilir, geç dikerseniz suya alışıp toprağa geçmek istemeyebilir.

Dikerken toprak tercihi olarak torf ve perlit karışımı önerilir. İlk birkaç gün direkt güneşten uzak, nemli ortamda tutulmalı ve sık sık sulama yapılmamalıdır. Su kökü toprağa alışırken biraz nazlanabilir ama genellikle bir hafta içinde toparlanır.

Sarmaşık doğrudan toprakta nasıl köklendirilir?

Su yerine doğrudan toprağa köklendirme, bazı türlerde daha başarılı ve hızlı sonuçlar verebilir. Özellikle Hedera helix gibi sert gövdeli sarmaşıklar bu yöntemi tercih eder. Ayrıca suya alışan kökler, toprağa geçince adaptasyon sorunu yaşayabildiğinden direkt toprakta başlatmak bazen daha iyi bir fikirdir.

Toprakta köklendirme adımları:

1. Çelik alınacak dalı belirleyin. 10–15 cm uzunluğunda, üzerinde birkaç yaprak bulunan, sağlıklı bir dal seçin.
2. Alt yaprakları temizleyin. Gövdenin toprak altında kalacak kısmı çıplak olmalı.
3. İsteğe bağlı olarak köklendirme hormonuna batırabilirsiniz. Bu, özellikle zor köklenen türlerde işe yarar.
4. Geçirgen, steril bir toprak karışımı hazırlayın. Torf + perlit oranı %50’ye %50 olabilir.
5. Çeliği toprağa 2–3 cm derinlikte dikin. Toprağı bastırmayın, sadece yavaşça sabitleyin.
6. Üzerini şeffaf bir torba ile kapatabilir veya minik bir sera ortamı kurabilirsiniz.

Toprakta köklenme süreci:

Genellikle 10 ila 21 gün içinde köklenme başlar. İlk yapraklar diri duruyorsa, çelik yaşamakta demektir. Eğer yapraklar sararır ve düşerse, büyük ihtimalle tutmamıştır. Bu durumda yeniden denemek gerekebilir.

Sarmaşık büyürken nasıl yönlendirilir?

Sarmaşıklar doğal olarak bir yüzeye tutunma ve o yöne doğru yayılma eğilimindedir. Ancak evde ya da balkonda bu süreci biraz yönlendirmek gerekebilir. İşte yaygın destek yöntemleri:

• Mos çubuk (yosun kaplı çubuk): Özellikle salon sarmaşıkları için idealdir. Köklerini çubuğa sararak tırmanır.
• Tel kafes: Çevresel sarım isteyen türlerde kullanılır.
• Askılı makrame saksılar: Sarmaşıkların sarkarak büyümesini sağlar. Estetik görünüm verir.
• Çengelli sabitleme: Duvara ya da pencere kenarına çengellerle yön verilebilir. Ancak nazik yapılmalı; gövdeyi ezmemek şarttır.

Balkon için hangi sarmaşık türü daha uygundur?

Her sarmaşık türü balkona uygun değildir. Güneş, rüzgar, nem, ısı farkları gibi dış etkenler, hassas türleri yıpratabilir. Balkon için ideal sarmaşık türleri şunlardır:

• Hedera helix: Soğuğa dayanıklıdır. Kışın bile yapraklarını korur. Ancak direkt güneş almamalı.
• Deve tabanı sarmaşığı (Epipremnum): Gölge balkona uygundur. Rüzgardan korunursa harika görünür.
• Japon sarmaşığı (Parthenocissus): Geniş yapraklıdır, hızlı büyür. Güneşe toleransı yüksektir ama büyük alan ister.

Balkonda sarmaşık yetiştirme tüyoları:

• Rüzgar almayan bir köşe bulun. Fazla esinti yaprakları kurutur.
• Küçük saksı yerine derin dikdörtgen saksı tercih edin. Kök gelişimi için daha uygundur.
• Destek sistemi önceden kurulu olmalı. Sonradan takmak bitkiyi strese sokabilir.

Benim balkon sarmaşığım ve 'çökmüş saksı' hikayesi

Bir gün internetten sipariş ettiğim 4 dal sarmaşığı büyük umutlarla balkonun köşesine ektim. Tabii hemen yayılsınlar, balkon bahçesi gibi olsun istiyorum. 1 hafta geçti, yapraklar güzelleşti. 2. hafta toprağı değiştireyim dedim. Saksıyı kaldırdığım anda alttan sarmaşıklar yere çöktü. Meğer drenaj deliği tıkanmış, toprak çamur olmuş. Kökler havasız kalmış. Sonuç: 2 tanesi öldü. Kalan 2 taneyi ise yeniden suda köklendirip hayata döndürdüm.

O günden sonra öğrendim ki: Sarmaşık toprağı seviyor ama suyu değil. Sadece toprağın sağlıklı olması yetmiyor, hava da lazım. Hele balkon gibi değişken ortamlarda drenaj her şeydir.

Sarmaşık çoğaltmanın ileri yöntemleri nelerdir?

Sarmaşık çoğaltmak genelde gövde çeliğiyle yapılsa da, bazı bitki meraklıları daha yaratıcı tekniklere yöneliyor. İşte bu ileri seviye yöntemlerden ikisi:

1. Yaprakla çoğaltma

Teorik olarak bazı sarmaşık türleri, sadece yaprakla da çoğaltılabilir. Ancak başarı oranı düşüktür. Örneğin Scindapsus gibi türlerde damarlı bir yaprak, köklenme için yeterli olabilir ama zaman alır.

Nasıl yapılır? Sapıyla birlikte kesilen yaprak, suya veya nemli toprağa yerleştirilir. Yaprak damarının boğum kısmı köklenmeye başlarsa yeni sürgün çıkar. Ancak çoğu zaman yaprak solar ve işlem başarısız olur. Bu yöntem, genelde deneme-yanılma içindir.

2. Havai köklendirme

Bu yöntem, büyükçe bir sarmaşık dalı henüz bitkiden ayrılmadan köklendirilmesini sağlar. Yani dal hala anaya bağlıyken, yeni kökler çıkartılır. Özellikle çok uzun büyümüş ve yönlendirilmek istenen sarmaşıklarda işe yarar.

Adımlar:

1. Gövdedeki bir boğum seçilir. Üzeri çok hafifçe çizilerek köklenme teşvik edilir.
2. O bölgeye nemli sphagnum yosunu sarılır ve streç filmle kaplanır.
3. Yosun ıslak tutulur. 2–4 hafta içinde boğumdan kökler çıkar.
4. Kökler oluştuktan sonra dal, kökün 1–2 cm altından kesilir ve saksıya dikilir.

Biraz zahmetlidir ama büyük bitkilerde bölmeden çoğaltma yapmak için birebirdir. Ayrıca dekoratif saksılarda sıkışmış sarkmaları kurtarmanın zarif bir yoludur.

Sarmaşık bakımında ipuçları ve son tavsiyeler

• Sarmaşıklar ışıksız yerde hayatta kalabilir ama gelişemezler. Gölge severler ama karanlık değil.
• Yapraklar sararıyorsa ya fazla su veriyorsunuz ya da kökler havasız.
• Yavaş büyüyorsa besin takviyesi yapın ama az az. Fazlası yaprakları yakar.
• Çok uzuyorsa ve boş gövde görünüyorsa, budayın. Yeni dallar çoğalır.
• Haftada bir yapraklarını ıslak bezle silerseniz hem parlak görünür hem de nefes alır.

Sarmaşıkla yaşamak, sabır işidir. Bir gün yokmuş gibi duran dal, ertesi gün yaprak patlatabilir. Onun ritmine uyarsanız, evi sarıp sarmalayacak kadar sadık bir dost olur.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Sarmaşık kaç günde köklenir?

Türüne ve ortam koşullarına bağlı olarak su içinde 10–20 gün, toprakta ise 14–30 gün arasında köklenme başlar. İlk yaprakların diri kalması sürecin başarılı gittiğini gösterir.

Sarmaşık zehirli midir?

Bazı sarmaşık türleri (özellikle Hedera helix) insanlar ve evcil hayvanlar için toksik olabilir. Ağızla teması durumunda tahriş, mide bulantısı ve kusma gibi belirtiler oluşturabilir. Çocukların ve hayvanların erişemeyeceği yerlerde yetiştirilmelidir.

Çok fazla köklenen sarmaşık ne yapılmalı?

Fazla köklenen dallar ayrı saksılara alınabilir veya daha büyük bir saksıya aktarılabilir. Ayrıca bazı dallar budanarak form kontrolü sağlanabilir. Aksi hâlde sarkmalar ya da karışıklıklar oluşabilir.

Gül Nasıl Çoğaltılır? Çelikten Gül Çoğaltma ve Köklendirme Yöntemleri

Begonya Çiçeği Bakımı ve Çoğaltılması Teknikleri (Detaylı Rehber)

Kaktüs Nasıl Köklendirilir ve Çoğaltılır? (Detaylı Rehber)

Sardunya Bakımı ve Çoğaltma Teknikleri (Detaylı Rehber)

Begonvil Bakımı ve Çoğaltma Teknikleri (Detaylı Rehber)

En Pratik Üzüm Köklendirme Yöntemleri (Detaylı Rehber)

Biberiye Nasıl Köklendirilir ve Çoğaltılır?

Orkide Nasıl Köklendirilir ve Çoğaltılır?