Giriş: Türkiye’nin Tarımsal Zenginliği Neden Eşsiz?
Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili, dört mevsimi yaşayan, farklı iklim kuşaklarının bir arada görüldüğü ender ülkelerden biridir. Bu coğrafi ve iklimsel çeşitlilik, ülkemizi sadece kültürel açıdan değil, tarımsal anlamda da benzersiz kılar. Karadeniz’in nemli kıyılarından İç Anadolu’nun bozkırlarına, Akdeniz’in tropik havasından Doğu Anadolu’nun sert kışlarına kadar her bölge farklı ürünlerin yetişmesine olanak sağlar.
Bir başka deyişle, Türkiye’de bir şehirde pamuk tarlaları dalgalanırken, bir diğer şehirde elma bahçeleri, bir başka şehirde fındık ormanları görürüz. Bu çeşitlilik, yalnızca ülkenin iklimsel yapısından değil; toprak çeşitliliğinden, yükseklik farklarından, hatta rüzgarların yönünden bile etkilenir. İşte bu nedenle, her şehir kendine özgü bir tarımsal karaktere sahiptir.
Örneğin, Antalya’nın seralarında yetişen tropik meyveler ile Erzurum’un yüksek rakımında yetişen bakliyatları aynı cümlede buluşturan bir ülke, dünyada kolay kolay bulunmaz. Bursa’nın siyah inciri, Malatya’nın kayısısı, Aydın’ın inciri, Isparta’nın gülü, Gaziantep’in Antep fıstığı… Liste uzar gider. Her ürün, yetiştiği toprağın, aldığı güneşin ve gördüğü yağmurun hikayesini taşır.
ChatGPT Gerçekten Kredi Borçlarını Kapatmaya Yardımcı Olabiliyor mu?
Bu rehber, Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinde, şehir şehir hangi meyvelerin ve sebzelerin yetiştiğini anlatan en kapsamlı çalışmalardan biri olmayı hedefliyor. Her bölümü okurken, yalnızca ürünlerin adını değil; neden o şehirde yetiştiğini, hangi iklim koşullarının buna imkan verdiğini ve o ürünün o şehirle özdeşleşmesini sağlayan faktörleri öğreneceksiniz.
Çocuklara Sakatat Türü Yemekler Yedirilmeli mi? Faydaları ve Zararları Nelerdir?
Başlamadan önce şunu da bilmekte fayda var: Burada paylaşılan bilgiler sadece “hangi şehirde hangi ürün var?” sorusuna cevap vermekle kalmayacak, aynı zamanda o şehirlerdeki tarımın temel dinamiklerini, hangi mevsimde hangi ürünün yetiştiğini, hangi ürünün hangi ilçelerle anıldığını da açıklayacak. Böylece hem tarımsal merakı olanlar hem de kendi bahçesine ne ekebileceğini öğrenmek isteyenler için gerçek bir kaynak olacak.
Marmara Bölgesi: Tarımın Kalbinin Attığı Bölge
Marmara Bölgesi, Türkiye’nin hem sanayi hem tarım açısından en dengeli bölgelerinden biridir. Coğrafi olarak Ege ve Karadeniz ikliminin etkilerini bir arada gösteren Marmara, ılıman yapısı sayesinde çok çeşitli ürünlerin yetişmesine imkan tanır. Denizlerin çevrelediği bu bölge, hem tropik olmayan ama sıcak iklim ürünlerini, hem de serin iklim sebzelerini bir arada sunar.
Bursa
Bursa, sadece tarihiyle değil, tarımsal ürünleriyle de Türkiye’nin yıldız şehirlerinden biridir. “Yeşil Bursa” ifadesi tesadüf değildir; ova yapısı, verimli alüvyal toprakları ve ılıman iklimiyle Bursa birçok meyve ve sebze için adeta bir cennet.
- İncir: Özellikle “Bursa Siyah İnciri” dünya çapında bilinir ve ihraç edilir. Mudanya, Gemlik ve Orhangazi civarı incirin merkezidir.
- Şeftali: Bursa denince akla şeftali gelir. Çoğu ihracata gider. Karacabey Ovası, Mustafakemalpaşa ve İnegöl şeftali üretiminde öne çıkar.
- Zeytin: Gemlik zeytini, hem sofralık hem yağlık olarak Türkiye’nin en önemli zeytin çeşitlerinden biridir.
- Domates ve biber: Ovadan toplanan sebzeler, özellikle salçalık domates ve biber üretimiyle meşhurdur.
- Lahana ve karnabahar: İnegöl ve Yenişehir tarafında geniş alanlarda yetişir.
Balıkesir
Balıkesir, Ege ve Marmara arasında köprü gibidir. Hem zeytin hem hayvancılık hem de sebze-meyve üretimi bu şehirde yan yana yürür.
- Zeytin: Ayvalık zeytini ve zeytinyağı dünyaca ünlüdür.
- Üzüm: Sındırgı ve Bigadiç tarafında üzüm bağları yaygındır.
- Biber: Balıkesir biberi özellikle turşuluk olarak tercih edilir.
- Kavun ve karpuz: Bandırma ve Gönen ovalarında yetişir.
- Baklagiller: Balıkesir’in kırsal alanlarında nohut ve fasulye üretimi de vardır.
Çanakkale
İki denize birden kıyısı olan Çanakkale, tarımsal çeşitliliğiyle öne çıkar. Boğazın serin rüzgarları bazı ürünlere özel bir aroma katar.
- Domates: Biga ve Bayramiç, Türkiye’nin en önemli domates üretim merkezlerinden biridir.
- Şeftali ve nektarin: Bayramiç şeftalisi markalaşmıştır.
- Elma: Bayramiç elması, Kazdağları eteklerinde yetişir.
- Zeytin: Ezine ve Ayvacık tarafı zeytinliklerle doludur.
- Baklagiller: Mercimek, fasulye ve nohut da yaygın tarım ürünlerindendir.
Sakarya
Sakarya, Karadeniz ikliminin etkisi altındadır ve geniş ovaları sayesinde sebze üretimi yoğundur.
- Mısır: Özellikle Akçakoca ve Hendek civarı mısır üretimiyle bilinir.
- Pirinç: Sakarya Nehri’nin çevresindeki tarlalar pirinç için idealdir.
- Kivi: Karadeniz’e özgü kivi, Sakarya kıyılarında da yetişir.
- Lahana: Özellikle kışlık lahana üretimi yaygındır.
- Karpuz: Pamukova karpuzu meşhurdur.
Kocaeli
Sanayi kenti olarak bilinse de, Kocaeli kırsalında önemli tarım ürünleri yetişir.
- Kiraz: Kandıra ve İzmit tarafında yetişir.
- Fındık: Karadeniz etkisiyle Kocaeli’nin kuzey ilçelerinde fındık yetiştirilir.
- Kivi: Son yıllarda popüler hale gelmiştir.
- Lahana ve ıspanak: Kışlık sebzelerde Kocaeli üretimi dikkat çeker.
Tekirdağ
Trakya’nın kalbinde yer alan Tekirdağ, verimli topraklarıyla pek çok ürüne ev sahipliği yapar.
- Üzüm: Tekirdağ bağcılığın merkezidir. Şarköy bağları şaraplık üzümle meşhurdur.
- Ayçiçeği: Trakya’nın simgesidir. Tekirdağ ovalarında geniş ayçiçeği tarlaları görülür.
- Buğday ve arpa: Tahıl üretimi yaygındır.
- Kavun ve karpuz: Yazlık sebze ve meyveler de önemli bir yer tutar.
Edirne
Edirne, Türkiye’nin Avrupa’ya açılan kapısıdır ve tarımsal üretimiyle Trakya’nın en önemli şehirlerinden biridir.
- Pirinç: Meriç ve Ergene havzası, Türkiye’nin en önemli pirinç üretim merkezidir.
- Ayçiçeği: Geniş ayçiçeği tarlaları, Edirne’nin simgesi gibidir.
- Buğday: Tahıl tarımı çok yaygındır.
- Biber ve domates: Yazlık sebzeler yoğun şekilde üretilir.
İstanbul
İstanbul metropol olarak bilinir ama kırsal alanlarında hala önemli tarımsal üretim yapılır.
- Kestane: Şile tarafında kestane üretimi vardır.
- Kivi: Karadeniz’e bakan kıyılarda kivi yetişir.
- Lahana ve pazı: Özellikle Silivri, Çatalca ve Arnavutköy tarafında kışlık sebzeler yaygındır.
- Çilek: Şile çileği son yıllarda tanınmıştır.
Yalova
Yalova, küçük ama verimli bir tarım alanına sahiptir.
- Kivi: Türkiye’nin en çok kivi üreten illerinden biridir.
- Çilek: Çınarcık ve Altınova çileğiyle bilinir.
- Lahana: Kışlık sebzelerde önde gelir.
Bilecik
Bilecik, İç Anadolu iklimine yakın olsa da Marmara’nın ılıman etkilerini de alır.
- Kiraz ve vişne: Pazaryeri ve Bozüyük kirazıyla ünlüdür.
- Elma: Tarımın önemli bir ürünüdür.
- Fasulye: Bahçe sebzeciliğinde fasulye öne çıkar.
Marmara Bölgesi genelinde zeytin, incir, üzüm, şeftali, kivi, lahana, pirinç ve ayçiçeği öne çıkan ürünlerdir. Hem iklim çeşitliliği hem de toprak zenginliği sayesinde Marmara, Türkiye’nin tarımsal çeşitliliğinin minyatürü gibidir.
Gıcırdayan Parkeyi Onarmanın Pratik Yolları
Ege Bölgesi: Türkiye’nin Meyve Bahçesi
Ege Bölgesi, hem Akdeniz ikliminin sıcaklığını hem de Batı Anadolu’nun verimli ovalarını birleştirir. Bu bölge, Türkiye’nin tarımsal zenginliklerinde en bilinen meyve ve sebzelerin merkezi gibidir. Üzüm bağları, zeytinlikler, incir ağaçları, pamuk tarlaları ve sebze bahçeleri Ege’nin dört bir yanını süsler. Şimdi şehir şehir hangi ürünlerin öne çıktığını detaylıca inceleyelim.
İzmir
İzmir, Türkiye’nin tarımsal anlamda en ünlü şehirlerinden biridir. “Ege’nin incisi” olarak anılan İzmir, zeytinden üzüme, enginardan çileğe kadar inanılmaz bir çeşitliliğe sahiptir.
- Zeytin: Seferihisar, Urla, Menemen ve Foça zeytin üretimiyle öne çıkar.
- Üzüm: Kemalpaşa, Menemen ve Torbalı sofralık üzümün merkezidir. Çekirdeksiz üzüm de yaygındır.
- İncir: Karaburun ve Seferihisar’da incir bahçeleri boldur.
- Enginar: İzmir’in sembollerinden biridir. Urla ve Çeşme enginarıyla ünlüdür.
- Çilek: Özellikle Menemen ve Kemalpaşa çileği ünlüdür.
Aydın
Aydın, Türkiye’nin incir başkenti olarak kabul edilir. Ayrıca zeytin ve pamuk da bu şehirde tarımın temel taşlarıdır.
- İncir: “Aydın İnciri” coğrafi işaretlidir. Germencik, İncirliova ve Koçarlı’da üretilir.
- Zeytin: Aydın, zeytin üretiminde de ön sıralardadır.
- Pamuk: Söke Ovası, Türkiye’nin en verimli pamuk alanlarından biridir.
- Narenciye: Didim ve Kuşadası’nda portakal ve mandalina bahçeleri vardır.
- Enginar ve börülce: Aydın mutfağının vazgeçilmez sebzeleridir.
Manisa
Manisa, “Sultaniye üzümü” ile Türkiye’nin ve dünyanın üzüm piyasasında bir numaradır.
- Üzüm: Sultaniye üzümü, Manisa’nın bağlarından çıkar ve kuru üzüm olarak ihraç edilir.
- Zeytin: Soma ve Akhisar zeytinleri meşhurdur.
- Domates: Salçalık domates üretimi yaygındır.
- Biber ve bamya: Yaz sebzelerinde çeşitlilik fazladır.
Muğla
Muğla, turizm kadar tarımda da dikkat çeker. Özellikle çam balı ve narenciye ile tanınır.
- Çam balı: Türkiye’nin en ünlü balı Muğla’dan çıkar.
- Portakal ve mandalina: Köyceğiz, Ortaca ve Dalaman narenciye üretim merkezidir.
- Zeytin: Milas zeytini ve zeytinyağı ünlüdür.
- Domates: Seracılık gelişmiştir.
- Nar: Fethiye narıyla bilinir.
Denizli
Denizli, tekstiliyle ünlü olsa da tarımsal üretimi de zengindir.
- Üzüm: Çal ve Güney üzüm bağları ile tanınır.
- Kiraz: Honaz kirazı, ihracata gider.
- Elma: Çivril elması öne çıkar.
- Kavun ve karpuz: Yaz aylarında bolca üretilir.
Afyonkarahisar
Afyonkarahisar, tarımda hem sebze hem de meyve üretir ama aynı zamanda tıbbi aromatik bitkilerde de öne çıkar.
- Haşhaş: Afyon haşhaşı, coğrafi işaretli bir üründür.
- Patates: Sandıklı patatesi ünlüdür.
- Kiraz: Sultandağı kirazı, dünya pazarında tanınır.
- Elma: Bolvadin ve Emirdağ elmasıyla bilinir.
Kütahya
Kütahya, Ege’nin iç kesiminde yer alır ve tarımı çeşitlidir.
- Kiraz ve vişne: Simav ve Gediz tarafında yetişir.
- Domates ve biber: Yaz sebzeleri yaygındır.
- Üzüm: Simav ve Tavşanlı üzüm bağları vardır.
Uşak
Uşak, küçük yüzölçümüne rağmen tarımda güçlüdür.
- Üzüm: Banaz ve Eşme üzüm bağlarıyla tanınır.
- Kiraz: Özellikle Eşme kirazı öne çıkar.
- Buğday ve arpa: Tahıl üretimi yaygındır.
- Kavun: Banaz kavunu bilinir.
Ege Bölgesi genelinde zeytin, üzüm, incir, pamuk, enginar, narenciye, nar ve çeşitli sebzeler öne çıkar. Her şehir, iklimi ve toprağıyla özel bir tarımsal kimliğe sahiptir. Ege’nin bereketi, hem iç pazarı hem de ihracatı besleyen en önemli kaynaklardan biridir.
Prize Takılı Şarj Aleti Isınıyor mu? Patlar mı, Yoksa Normal mi?
Covid Bitti mi? Gerçekten Bittiyse Nasıl ve Ne Zaman Bitti?
Isınan Telefonu Buzluğa Koymak Mantıklı mı?
Akdeniz Bölgesi: Türkiye’nin Tropik Bahçesi
Akdeniz Bölgesi, Türkiye’nin en sıcak iklimine sahip bölgelerinden biridir ve bu özelliği sayesinde tropik ve subtropik birçok ürünün yetişmesine imkan tanır. Seracılık faaliyetleri, narenciye bahçeleri, muz tarlaları ve yeni yeni gelişen egzotik meyve üretimiyle Akdeniz, ülkenin adeta tarımsal vitrinidir.
Antalya
Antalya, Türkiye’nin tarım başkentlerinden biridir. Sıcak iklimi ve gelişmiş seracılığı ile kış ortasında bile yaz sebzeleri üretebilir.
- Portakal ve mandalina: Antalya narenciyenin merkezlerinden biridir. Finike portakalı dünyaca ünlüdür.
- Muz: Alanya ve Gazipaşa muz üretimiyle Türkiye’nin muz ihtiyacını karşılar.
- Avokado: Son yıllarda Alanya ve Kemer’de hızla yayılmıştır.
- Seracılık ürünleri: Domates, biber, patlıcan, salatalık ve kabak yılın 12 ayı üretilebilir.
- Karpuz: Serik ve Manavgat yazın karpuz üretiminde öne çıkar.
Mersin
Mersin, narenciye ve tropik meyve üretiminde Antalya’yla birlikte anılır.
- Limon: Mersin, Türkiye’nin limon deposudur. “Lamas Limonu” Silifke ve Erdemli’de yetişir.
- Portakal ve mandalina: Tarsus ve Anamur civarında narenciye bahçeleri vardır.
- Muz: Anamur muzu Türkiye’nin en bilinen muz markalarından biridir.
- Mango ve papaya: Son yıllarda Silifke ve Anamur çevresinde denenmeye başlanmıştır.
- Seracılık: Kış sebzeleri, özellikle domates ve kabak üretimi çok yaygındır.
Adana
Adana, Türkiye’nin tarım ambarlarından biridir. Sıcak yazları ve geniş Çukurova Ovası sayesinde yılın büyük kısmında tarım yapılır.
- Pamuk: Adana’nın tarımsal simgesidir.
- Portakal ve mandalina: Narenciye bahçeleri özellikle Ceyhan ve Yüreğir çevresinde yoğundur.
- Karpuz: Adana karpuzu yazın ilk çıkan karpuzdur ve Türkiye’nin dört bir yanına gönderilir.
- Domates, biber, patlıcan: Yazlık sebze üretimi çok fazladır.
- Mısır: Çukurova’da ikinci ürün olarak mısır yetiştiriciliği yapılır.
Hatay
Hatay, verimli Amik Ovası sayesinde tarımın kalbi gibidir. Sıcak iklimi, ürün çeşitliliğini artırır.
- Zeytin: Hatay zeytinyağı ve sofralık zeytinde öne çıkar.
- Narenciye: İskenderun ve Dörtyol portakal ve mandalina üretir.
- Kakule, hurma ve incir: Hatay’da tropik ve yarı tropik ürünler yaygındır.
- Biber: Hatay kırmızı biberi, salça ve baharat yapımında kullanılır.
- Enginar ve börülce: Özellikle Samandağ ve Antakya çevresinde yetişir.
Isparta
Isparta, Akdeniz Bölgesi’nin serin iklim kuşağına sahip şehirlerinden biridir. Bu özelliği, meyve üretimini öne çıkarır.
- Gül: Isparta gülü ve gül yağı dünya çapında bilinir.
- Elma: Eğirdir elması Türkiye’nin en kaliteli elmalarından biridir.
- Kiraz: Senirkent ve Uluborlu kirazıyla ünlüdür.
- Lavanta: Keçiborlu’da lavanta tarlaları yaygındır.
Burdur
Burdur, Isparta ile benzer iklim özelliklerine sahiptir.
- Elma: Gölhisar ve Bucak elma bahçeleriyle bilinir.
- Kiraz: Tefenni ve Yeşilova kirazı meşhurdur.
- Haşhaş ve baklagiller: Tarımsal üretimin bir bölümünü oluşturur.
Kahramanmaraş
Kahramanmaraş, Güneydoğu’ya komşu olsa da Akdeniz ikliminin etkilerini taşır. Tarım açısından çok zengin bir şehirdir.
- Biber: Maraş biberi dünyaca ünlüdür.
- Fıstık: Antep fıstığının yanı sıra Maraş fıstığı da yetişir.
- Üzüm: Üzüm bağları yaygındır.
- Pamuk ve buğday: Çukurova ile benzer tarımsal ürünlere sahiptir.
Osmaniye
Osmaniye, küçük yüzölçümüne rağmen tarımda güçlüdür.
- Yer fıstığı: Osmaniye yer fıstığı Türkiye’nin en bilinen fıstık markasıdır.
- Biber ve mısır: Yazlık ürünlerde çeşitlilik fazladır.
- Zeytin: Bahçelerde yaygın olarak bulunur.
Akdeniz Bölgesi’nin tamamında narenciye (portakal, limon, mandalina), muz, avokado, seracılık ürünleri, pamuk ve tropik ürünler öne çıkar. Özellikle Antalya ve Mersin, Türkiye’nin kışın taze sebze ve meyve kaynağıdır. Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye gibi şehirler ise hem Akdeniz hem de Güneydoğu etkisini taşıyan tarım ürünlerini birlikte sunar.
İç Anadolu Bölgesi: Bozkırın Bereketi
İç Anadolu Bölgesi, Türkiye’nin tam ortasında yer alır ve geniş bozkırlarıyla bilinir. İlk bakışta kurak bir coğrafya gibi görünse de, sulama projeleri ve tarımsal tekniklerle bu bölge, ülkenin buğday ambarı haline gelmiştir. Buğday, arpa, nohut gibi tahıl ve baklagillerin yanı sıra patates, pancar, soğan ve elma gibi ürünler de İç Anadolu’nun temel tarım ürünleridir. Şehir şehir hangi ürünlerin yetiştiğine bakalım.
Ankara
Başkent Ankara, sanayi ve bürokrasinin yanında tarımda da iddialıdır. Geniş tarım arazileri, özellikle tahıl ve bakliyat üretimi için uygundur.
- Buğday: Polatlı, Haymana ve Bala buğday üretimiyle bilinir.
- Arpa: Tahıl tarımında arpa da önemli yer tutar.
- Nohut ve mercimek: Güdül ve Ayaş civarında nohut yaygındır.
- Üzüm: Kalecik Karası üzümü, Ankara’nın en meşhur tarımsal ürünüdür ve şarap yapımında kullanılır.
- Çilek ve sebze: Ayaş domatesi, Ankara’nın mutfak kültüründe önemli bir yere sahiptir.
Konya
Konya, Türkiye’nin en geniş yüzölçümüne sahip şehri olduğu gibi, tarımda da ülkenin tahıl ambarıdır.
- Buğday: Konya Ovası, Türkiye buğday üretiminin büyük kısmını karşılar.
- Şeker pancarı: Konya şeker fabrikalarını besleyen pancar tarlaları ile doludur.
- Arpa: Yemlik arpa üretiminde Türkiye’nin lideridir.
- Nohut ve mercimek: Özellikle Beyşehir ve Karapınar civarında yaygındır.
- Patates: Ereğli patatesi öne çıkar.
Eskişehir
Eskişehir, sanayi şehri olarak bilinse de tarımda da öne çıkar.
- Buğday ve arpa: Tahıl tarımı geniş alanlarda yapılır.
- Şeker pancarı: Eskişehir şeker fabrikası bölgedeki üretimi destekler.
- Nohut: Seyitgazi nohutları ünlüdür.
- Üzüm: Mihalıççık tarafında üzüm bağları vardır.
Kayseri
Kayseri, hem sanayi hem de tarımda önemli bir merkezdir.
- Buğday: Kayseri ovasında yaygındır.
- Patates: Develi ve Bünyan tarafında patates tarlaları geniştir.
- Üzüm: Develi ve Tomarza üzüm bağlarıyla tanınır.
- Kabak çekirdeği: Kayseri kabak çekirdeği Türkiye’nin dört bir yanında tüketilir.
Aksaray
Aksaray, İç Anadolu’nun verimli ovalarından biridir.
- Buğday ve arpa: Tahıl tarımı başta gelir.
- Patates: Sultanhanı çevresinde patates üretimi yaygındır.
- Şeker pancarı: Aksaray’da şeker fabrikaları için pancar yetiştirilir.
Nevşehir
Nevşehir, Kapadokya’nın bağcılığıyla ünlüdür.
- Üzüm: Özellikle şaraplık üzüm çeşitleri yetişir.
- Patates: Avanos ve Derinkuyu patatesi meşhurdur.
- Buğday: Bozkırın temel ürünüdür.
Yozgat
Yozgat, baklagiller ve tahıl üretiminde güçlüdür.
- Nohut: Yozgat nohutları Türkiye genelinde bilinir.
- Buğday ve arpa: Temel tarım ürünleridir.
- Mercimek: Yeşil mercimek üretimi yaygındır.
Kırıkkale
Kırıkkale, sanayi ile anılsa da tarımda da üretim vardır.
- Buğday: Temel tahıl ürünüdür.
- Arpa ve nohut: Kırsal alanlarda yetişir.
Karaman
Karaman, İç Anadolu’nun meyve ve sebzede iddialı şehirlerinden biridir.
- Elma: Karaman elması Türkiye’de ilk akla gelenlerden biridir.
- Kiraz: Bahçe tarımında kiraz üretimi yaygındır.
- Buğday ve arpa: Geniş arazilerde yetiştirilir.
Çankırı
Çankırı, daha çok tahıl üretimiyle öne çıkar.
- Buğday: En yaygın üründür.
- Arpa: Yemlik arpa üretimi yapılır.
- Nohut: Kırsalda yetişir.
Kırşehir
Kırşehir, İç Anadolu’nun tipik tarım ürünlerini yetiştirir.
- Buğday ve arpa: Başlıca ürünlerdir.
- Nohut: Kırşehir nohutları kaliteli kabul edilir.
- Üzüm: Özellikle Kaman üzümü öne çıkar.
Niğde
Niğde, Türkiye’nin patates başkentidir.
- Patates: Türkiye’nin en fazla patates üreten şehridir.
- Elma: Bor ve Altunhisar elma üretimiyle bilinir.
- Şeker pancarı: Tahıl ve pancar üretimi yaygındır.
Sivas
Sivas, sert karasal iklimiyle tanınsa da geniş tarım arazileri vardır.
- Buğday ve arpa: Tarımın bel kemiğidir.
- Nohut: Özellikle Şarkışla nohutları meşhurdur.
- Mercimek: Yeşil mercimek üretimi yapılır.
- Elma: Hafik ve Divriği tarafında elma bahçeleri bulunur.
İç Anadolu Bölgesi’nin tarım profilinde buğday, arpa, nohut, mercimek, şeker pancarı, patates ve elma
Karadeniz Bölgesi: Yeşilin ve Yağmurun Bereketi
Karadeniz Bölgesi, Türkiye’nin en çok yağış alan, en nemli ve en yeşil bölgesidir. Bu özelliği, bölgeyi adeta bir tarım hazinesi haline getirir. Çaydan fındığa, kividen mısıra kadar çok sayıda ürün, Karadeniz’in yağmurlu ve ılıman ikliminde yetişir. Bazı şehirler çayla, bazı şehirler fındıkla, bazı şehirler ise mısırla anılır. Şimdi Karadeniz şehirlerini tek tek ele alalım.
Samsun
Samsun, Karadeniz’in en büyük şehirlerinden biridir ve tarım çeşitliliği ile öne çıkar.
- Tütün: Samsun tütünü uzun yıllar Türkiye’nin en bilinen tütün markası oldu.
- Mısır: Yoğun olarak yetişir.
- Kivi: Son yıllarda kıyı kesimlerde üretimi arttı.
- Fındık: Orta Karadeniz’de fındık üretiminde önemli paya sahiptir.
- Buğday ve arpa: İç kesimlerde yaygındır.
Ordu
Ordu, Türkiye’nin fındık başkentidir. Dünyanın fındık üretiminin büyük bir bölümü buradan sağlanır.
- Fındık: Ordu’nun hemen her ilçesinde yetişir. Dünya fındık ihracatının merkezidir.
- Kivi: Özellikle Fatsa ve Perşembe kıyılarında yaygındır.
- Mısır: Kırsalda geleneksel olarak yetişir.
Giresun
Giresun da fındığın simge şehirlerinden biridir.
- Fındık: “Giresun Tombul Fındığı” coğrafi işaretlidir.
- Kivi: Son yıllarda üretimi artmıştır.
- Mısır ve lahana: Geleneksel bahçe tarımı ürünleridir.
Trabzon
Trabzon, hem fındık hem çay hem de kivi üretimiyle tanınır.
- Çay: Rize kadar olmasa da Trabzon kıyılarında çay tarımı yapılır.
- Fındık: Yaygın olarak yetişir.
- Kivi: Arsin, Yomra ve Araklı’da kivi bahçeleri vardır.
- Mısır: Geleneksel mutfak kültürünün temel ürünlerinden biridir.
Rize
Rize, Türkiye’nin çay başkentidir. İklimi ve toprağı çay için idealdir.
- Çay: Türkiye çay üretiminin neredeyse tamamı Rize ve çevresinde yapılır.
- Kivi: Çay bahçelerinin arasına ekilen kivi bahçeleri yaygınlaşmıştır.
- Mısır: Geleneksel tarım ürünü olarak yetişir.
Artvin
Artvin, hem çay hem de kestane balıyla tanınır.
- Çay: Rize’ye komşu olarak çay tarımı yapılır.
- Kestane: Artvin kestanesi ve kestane balı meşhurdur.
- Mısır ve fasulye: Yayla tarımında yetişir.
Zonguldak
Zonguldak, sanayi kenti olarak bilinse de tarımda da bazı ürünler öne çıkar.
- Mısır: Kıyı kesimlerinde yetişir.
- Lahana: Kış sebzeleri arasında öne çıkar.
- Fındık: Batı Karadeniz’de de yaygındır.
Bartın
Bartın, Batı Karadeniz’in küçük ama verimli illerindendir.
- Mısır: Bahçelerde yetiştirilir.
- Fındık: Bartın kıyılarında yaygındır.
- Lahana ve fasulye: Küçük aile bahçelerinde yaygındır.
Karabük
Karabük, tarımda özellikle orman altı ürünleriyle tanınır.
- Mısır: Geleneksel tarım ürünüdür.
- Kestane: Dağ köylerinde kestane ağaçları yaygındır.
- Lahana: Kış sebzelerinde öne çıkar.
Sinop
Sinop, Karadeniz’in en kuzey noktasıdır ve balıkçılıkla bilinse de tarımda da çeşitlilik vardır.
- Mısır: Bahçelerde yaygındır.
- Keten ve kendir: Eskiden daha çok olan bu ürünler hâlâ az da olsa yetiştirilmektedir.
- Lahana: Kışlık sebze üretimi yaygındır.
Kastamonu
Kastamonu, tarımın yanı sıra orman ürünleriyle de bilinir.
- Sarımsak: Taşköprü sarımsağı dünyaca ünlüdür.
- Fasulye: İhsangazi fasulyesi meşhurdur.
- Mısır: Bahçelerde yaygındır.
- Buğday: İç kesimlerde yetişir.
Bolu
Bolu, hem orman hem tarım ürünleriyle bilinir.
- Patates: Bolu patatesi Türkiye’nin en bilinenlerinden biridir.
- Lahana: Mengen ve Gerede tarafında yaygındır.
- Mantar: Bolu mantarı ünlüdür.
- Fındık: Kıyı ilçelerinde yetişir.
Düzce
Düzce, Karadeniz’in fındık merkezlerinden biridir.
- Fındık: Düzce’de ana üründür.
- Mısır: Bahçelerde yetişir.
- Lahana: Kışlık sebze üretimi yoğundur.
Amasya
Amasya, Karadeniz’in iç kesimlerinde yer alır ve meyve üretimiyle ünlüdür.
- Elma: Amasya elması coğrafi işaretlidir ve tüm Türkiye’de bilinir.
- Kiraz: Yaz aylarında kiraz bahçeleri doludur.
- Üzüm: Taşova ve Merzifon bağları bilinir.
- Mısır: Geleneksel olarak yetişir.
Tokat
Tokat, tarımda büyük bir çeşitliliğe sahiptir.
- Domates: Tokat domatesi Türkiye’de marka olmuştur.
- Biber: Kırmızı biber üretimi yaygındır.
- Üzüm: Tokat Zile pekmezi için üzüm yetiştirilir.
- Elma: Niksar elması bilinir.
Çorum
Çorum, Karadeniz ile İç Anadolu arasında bir geçiş alanıdır.
- Leblebi için nohut: Çorum leblebisi tüm dünyada bilinir.
- Buğday ve arpa: İç kesimlerde yaygındır.
- Üzüm: Boğazkale bağları meşhurdur.
Bayburt
Bayburt, yüksek rakımlı olmasına rağmen bazı ürünleri yetiştirir.
- Patates: Soğuk iklime dayanıklı patates yetiştirilir.
- Fasulye: Özellikle yaylalarda üretim yapılır.
- Buğday: Temel tahıl ürünüdür.
Gümüşhane
Gümüşhane, pestil ve kömesiyle ünlüdür. Bunun kaynağı üzüm ve dut üretimidir.
- Üzüm: Köme ve pestil yapımında kullanılır.
- Dut: Yaygın olarak yetişir.
- Elma: Yüksek rakımlı köylerde yetişir.
Karadeniz Bölgesi’nin tarımsal kimliği, fındık, çay, mısır, kivi, elma ve sebzeler üzerine kuruludur. Batı Karadeniz tahıl ve sebze, Doğu Karadeniz ise çay ve fındık üretimiyle öne çıkar. Her şehir, yağmurlu iklimin verdiği bereketle farklı ürünlerde uzmanlaşmıştır.
Doğu Anadolu Bölgesi: Sert İklimin ve Yüksek Rakımın Tarımı
Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye’nin en geniş ve en yüksek rakımlı bölgesidir. Sert karasal iklimi, uzun kışları ve kısa yazları nedeniyle tarımsal çeşitlilik sınırlı gibi görünse de aslında bölge, bazı ürünlerde uzmanlaşmıştır. Tahıllar, bakliyatlar, yem bitkileri ve soğuğa dayanıklı meyveler Doğu Anadolu tarımının temelidir. Ayrıca hayvancılık yoğun olduğu için yem üretimi de çok önemlidir. Şehir şehir ürünlere bakalım.
Erzurum
Erzurum, kışın en sert geçtiği illerden biridir. Bu yüzden tarım ürünleri sınırlıdır ama kalitelidir.
- Buğday ve arpa: Erzurum ovalarında en yaygın ürünlerdir.
- Patates: Yüksek rakımda dayanıklı patates yetiştirilir.
- Fasulye: Özellikle Oltu ve Narman tarafında fasulye üretimi vardır.
- Kavılca buğdayı: Erzurum’un coğrafi işaretli eski buğday türüdür.
Erzincan
Erzincan, Doğu Anadolu’nun tarımsal açıdan en bereketli illerinden biridir.
- Üzüm: Erzincan üzümü, pestil ve cevizli sucuk yapımında kullanılır.
- Kayısı: Erzincan’ın bazı ilçelerinde yetişir (özellikle Kemaliye).
- Mercimek: Yeşil mercimek üretimi yaygındır.
- Patates ve buğday: Temel ürünlerdir.
Kars
Kars, hayvancılıkla tanınır ama tarımda da bazı ürünler öne çıkar.
- Arpa: Yemlik arpa üretimi çok yaygındır.
- Buğday: Temel tahıl ürünüdür.
- Patates: Kars patatesi soğuğa dayanıklıdır.
- Yonca: Hayvan yemi olarak geniş alanlarda yetiştirilir.
Ardahan
Ardahan, Kars gibi sert iklimlidir ve benzer ürünler yetişir.
- Arpa ve buğday: Temel ürünlerdir.
- Patates: Bahçelerde yetişir.
- Yonca: Hayvancılık için çok önemlidir.
Ağrı
Ağrı, rakımı çok yüksek bir ildir. Tarım kısa yaz döneminde yapılır.
- Arpa: Yemlik arpa başta gelir.
- Buğday: Sınırlı miktarda üretilir.
- Patates: Ağrı patatesi dayanıklıdır.
- Fasulye ve nohut: Bazı ilçelerde yetişir.
Van
Van, göl etkisi sayesinde Doğu Anadolu’nun nispeten ılıman şehirlerinden biridir.
- Elma: Van elması, Edremit ve Gürpınar’da yetişir.
- Üzüm: Hoşap üzümü meşhurdur.
- Patates: Van’ın köylerinde yaygındır.
- Buğday ve arpa: Ova alanlarında yetişir.
Muş
Muş Ovası, Doğu Anadolu’nun verimli alanlarından biridir.
- Buğday ve arpa: Temel ürünlerdir.
- Şeker pancarı: Şeker fabrikası için üretilir.
- Karpuz: Muş karpuzu Türkiye’nin en büyük karpuzlarındandır.
- Nohut ve mercimek: Baklagiller yaygındır.
Bitlis
Bitlis, Van Gölü’ne komşu, dağlık bir ildir.
- Buğday ve arpa: Temel ürünlerdir.
- Patates: Dağ köylerinde yetişir.
- Üzüm: Tatvan çevresinde üzüm bağları vardır.
Bingöl
Bingöl, hayvancılık için yem bitkilerinin yoğun olduğu illerden biridir.
- Arpa: Yemlik arpa başlıca üründür.
- Yonca: Hayvan yemi için yetişir.
- Buğday: Yaygın bir tarım ürünüdür.
Elazığ
Elazığ, Doğu Anadolu’nun en bereketli illerinden biridir.
- Üzüm: Elazığ Öküzgözü üzümü, şaraplık olarak da kullanılır.
- Kiraz: Harput kirazı bilinir.
- Badem ve ceviz: Elazığ’da yaygın olarak yetişir.
- Buğday: Tahıl üretimi de yoğundur.
Malatya
Malatya, dünyanın kayısı başkentidir.
- Kayısı: “Malatya Kayısısı” dünya markasıdır.
- Üzüm: Arapgir üzümü bilinir.
- Buğday ve arpa: Temel ürünlerdir.
- Badem: Malatya’nın bazı bölgelerinde badem bahçeleri vardır.
Hakkâri
Hakkâri, yüksek dağlık bir ildir. Tarım zor ama bazı ürünlerde başarılıdır.
- Arpa ve buğday: Kısıtlı alanlarda yetişir.
- Elma ve armut: Yüksek rakımlı bahçelerde yetişir.
- Patates: Köylerde üretim yapılır.
Iğdır
Iğdır, Doğu Anadolu’nun en farklı iklimine sahip şehridir. Nahçıvan ve Aras Ovası etkisiyle neredeyse subtropik bir mikroklimaya sahiptir.
- Kayısı: “Iğdır Kayısısı” Malatya’dan sonra bilinir.
- Şeftali: Sıcak iklimde iyi yetişir.
- Kavun ve karpuz: Yazlık ürünlerde öne çıkar.
- Badem ve üzüm: Bahçelerde yetişir.
Tunceli
Tunceli, dağlık yapısı ve temiz doğasıyla bilinir.
- Üzüm: Pertek üzümü ve bağcılık kültürü vardır.
- Elma ve armut: Munzur çevresinde yetişir.
- Fasulye: Ovacık fasulyesi organik üretimiyle ünlüdür.
Doğu Anadolu Bölgesi’nin tarımsal kimliği, buğday, arpa, patates, mercimek, kayısı, üzüm, yem bitkileri üzerine kuruludur. Sert iklim, ürün çeşitliliğini sınırlasa da bazı şehirler (özellikle Malatya ve Iğdır) mikroklima etkisiyle kayısı ve şeftali gibi meyvelerde dünya çapında tanınır.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Mezopotamya’nın Bereketi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, tarih boyunca “Bereketli Hilal” olarak bilinen Mezopotamya’nın bir parçasıdır. Bu bölge, sıcak iklimi, uzun güneşlenme süresi ve verimli ovalarıyla Türkiye’nin tarım gücünün önemli bir bölümünü oluşturur. GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) sayesinde sulama imkanlarının artmasıyla tarımsal çeşitlilik her geçen yıl daha da büyümüştür. Pamuktan mercimeğe, Antep fıstığından zeytine kadar sayısız ürün bu bölgeden Türkiye’ye ve dünyaya ulaşır.
Şanlıurfa
Şanlıurfa, GAP’ın kalbi olarak bilinir. Sulama sistemleri sayesinde tarım çeşitliliği muazzam artmıştır.
- Pamuk: Türkiye pamuk üretiminin büyük kısmı Şanlıurfa’dan gelir.
- Kırmızı mercimek: Şanlıurfa, kırmızı mercimeğin başkentidir.
- Buğday ve arpa: GAP öncesi bile temel ürünlerdi.
- Mısır: İkinci ürün olarak yaygın şekilde yetiştirilir.
- Antep fıstığı: Bozova ve Halfeti çevresinde üretimi artmıştır.
Gaziantep
Gaziantep, sadece gastronomisiyle değil tarımsal ürünleriyle de ünlüdür.
- Antep fıstığı: Şehrin simgesidir. Nizip, Araban ve Oğuzeli fıstığın merkezidir.
- Zeytin: Sofralık ve yağlık zeytin üretimi yaygındır.
- Üzüm: Gaziantep üzüm bağları pestil, pekmez ve şarap için kullanılır.
- Buğday: Tahıl üretimi de yoğundur.
Diyarbakır
Diyarbakır, Güneydoğu’nun tarım ambarıdır. Dicle Nehri ve GAP sulamaları sayesinde çok çeşitli ürünler yetişir.
- Karpuz: Diyarbakır karpuzu, dev boyutlarıyla meşhurdur.
- Buğday ve arpa: Temel ürünlerdir.
- Pamuk: Sulama alanlarında yaygındır.
- Kırmızı mercimek: Güneydoğu’nun ana ürünlerinden biridir.
- Antep fıstığı: Son yıllarda üretim artmıştır.
Mardin
Mardin, tarihi dokusuyla olduğu kadar tarımsal ürünleriyle de dikkat çeker.
- Buğday: Yüzyıllardır Mardin’in temel tarım ürünüdür.
- Mercimek: Kırmızı mercimek Mardin’de yaygın üretilir.
- Zeytin: Midyat ve Nusaybin zeytinlikleri öne çıkar.
- Badem: Mardin bademi kaliteli kabul edilir.
- Üzüm: Süryani şarabı için üzüm bağları önemlidir.
Batman
Batman, tarımda son yıllarda sulama projeleriyle çeşitlenmiştir.
- Buğday ve arpa: Klasik ürünlerdir.
- Mercimek: Yaygın olarak üretilir.
- Badem: Son yıllarda badem bahçeleri artmıştır.
- Üzüm: Hasankeyf ve çevresinde bağlar bulunur.
Siirt
Siirt, fıstığıyla ünlüdür.
- Siirt fıstığı: Türkiye’nin en bilinen markalı ürünlerinden biridir.
- Badem ve ceviz: Yaygın olarak yetiştirilir.
- Buğday ve arpa: Temel ürünlerdir.
Adıyaman
Adıyaman, tarımda çeşitlilik gösterir.
- Tütün: Adıyaman tütünü tarihi bir üründür.
- Pamuk: Sulama sayesinde üretimi artmıştır.
- Üzüm: Kahta ve Besni üzümü ile bilinir.
- Buğday: Temel tahıl ürünüdür.
Kilis
Kilis, küçük ama tarımda çok güçlü bir şehirdir.
- Zeytin: Kilis zeytini ve zeytinyağıyla ünlüdür.
- Antep fıstığı: Gaziantep kadar olmasa da Kilis’te de yaygındır.
- Üzüm: Bağcılık kültürü çok güçlüdür.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin tarımsal karakteri pamuk, kırmızı mercimek, buğday, arpa, Antep ve Siirt fıstığı, üzüm ve zeytin üzerine kuruludur. GAP sayesinde sulanan alanların artması, bölgede tropik meyveler (nar, incir, hatta sınırlı muz) gibi yeni denemelere bile imkan vermeye başlamıştır. Bölge, Türkiye’nin hem tahıl hem bakliyat hem de endüstriyel ürünler açısından en stratejik tarım merkezlerinden biridir.
Sonuç: Türkiye’nin Tarımsal Mozaiği
“Hangi şehirde hangi meyveler ve sebzeler yetişir?” sorusuna verdiğimiz bu detaylı rehber, aslında Türkiye’nin tarımsal çeşitliliğinin bir haritasıdır. Marmara’nın zeytininden Karadeniz’in fındığına, İç Anadolu’nun buğdayından Güneydoğu’nun mercimeğine kadar her şehir, iklimi ve toprağıyla farklı ürünlerin yuvasıdır.
Bu çeşitlilik, yalnızca sofralarımıza renk katmaz; ekonomik olarak da büyük bir değere sahiptir. İhracat gelirlerinin önemli bir kısmı tarım ürünlerinden gelir. Ayrıca her şehir, kendine özgü ürünleriyle bir kimlik kazanır: Malatya kayısıyla, Aydın inciriyle, Gaziantep fıstığıyla, Rize çayıyla anılır.
Türkiye’nin tarımsal geleceği, bu çeşitliliği koruyup geliştirmekten geçiyor. İklim değişikliği, su kaynaklarının yönetimi ve modern tarım teknikleri bu noktada kritik. Ancak şunu unutmamak gerekir ki, bu topraklar binlerce yıldır bereket dağıttı ve doğru kullanıldığında bu bereket, gelecek nesillerin de sofralarını donatmaya devam edecek.