ChatGPT’ye Neden Bazı Soruları Sormak Yasak?
ChatGPT’yi ilk kullanmaya başladığım dönemlerde dikkatimi çeken şeylerden biri, bazı sorulara anında ve hiç tereddütsüz yanıt verirken bazılarına birdenbire durması, konuyu değiştirmesi ya da tamamen reddetmesiydi. O an ister istemez “Demek ki ChatGPT’ye bazı soruları sormak yasak” diye düşünmüştüm. Zamanla modeli daha fazla tanıdıkça, bu sınırların aslında rastgele ya da keyfi olmadığını, doğrudan tasarım gereği oluşturulmuş bir çerçeveye dayandığını fark ettim.
Bugün hâlâ birçok kişinin aklında “ChatGPT neden bazı soruları cevaplamıyor?” sorusu var. Kimileri bunun saklama olduğunu düşünüyor, kimileri ise yapay zekânın bir noktada ‘bilmemeyi seçtiğini’ sanıyor. Oysa ChatGPT’nin verdiği ve vermediği yanıtlar tamamen sistematik kurallara dayanıyor. Bu bölümde, ChatGPT’ye sorulması yasak olan soruların neden ortaya çıktığını, modelin hangi sınırlarla çalıştığını, neden bazı cevapların verilmediğini ve kullanıcıların bu durumu neden yanlış yorumladığını kendi gözlemlerimle birlikte açıklıyorum.
ChatGPT Aslında Bizden Ne Saklıyor?
ChatGPT Acımasız Mod Nedir ve Nasıl Açılır?
ChatGPT'ye Bilmiyorum Demeyi Nasıl Öğretebiliriz?
1. Yapay zekâ ile iletişim kurarken fark ettiğim görünmez sınırlar
ChatGPT ile farklı konular üzerine konuştuğumda belirgin bazı kalıplar dikkatimi çekti. Teknik konularda, günlük hayatta, bilimsel sorularda veya yazılım problemlerinde model son derece rahat davranırken; güvenlik, şiddet, kişisel veri, politika veya etik riskler içeren sorularda bir anda dikkatli bir tona geçiyor. Bu değişim, insanla konuşurken alınan bir “geri çekilme” hissine çok benziyor ama aslında tamamen otomatik işliyor.
Model bir soruyu reddettiğinde benim ilk tepkim genelde şu olurdu: “Demek ki bu soruya cevap verilemiyor.” Fakat hangi soruların neden bu kategoriye girdiğini bilmeden bu durumu anlamlandırmak imkânsız. Örneğin herkesin merak ettiği bazı konularda ChatGPT güvenlik nedeniyle sınırlı konuşuyor; bazı konularda ise tamamen susmayı tercih ediyor.
Günlük kullanım deneyimlerimde bu sınırlara dair birkaç belirgin örnek var:
- Bir kişiye zarar verebilecek teknik bilgileri asla paylaşmıyor.
- Birinin kişisel bilgilerini veremiyor, istesem bile.
- Yasadışı bir işlemle ilgili yönlendirme talep ettiğimde hemen geri adım atıyor.
- Siyasetle ilgili manipülatif bir soru sorduğumda tarafsız kalmak için çaba gösteriyor.
Bu davranışların ortak yanı, ChatGPT’nin insan gibi karar vermiyor oluşu. Model, belirli kategorilere ait içerikleri otomatik olarak engellemek üzere tasarlanmış durumda.
2. Yasak soruların ortaya çıkma sebebi
ChatGPT’yi kullanırken en çok karşıma çıkan yanlış algılardan biri, bazı soruların keyfi şekilde yasaklandığı düşüncesi. Oysa modelin tasarımında bu yasakların her birinin belirli bir gerekçesi var. Bu gerekçelerin çoğu kullanıcı güvenliğiyle ilgili.
İlk dikkat ettiğim şey şu oldu: ChatGPT bir soruyu reddettiğinde, arka planda beni ya da başkasını koruyacak bir mekanizma çalışıyor. Yani model aslında gizlemiyor, bilerek bir sınır koyuyor. Çünkü yanlış bir bilgi ya da tehlikeli bir cevabın gerçek hayatta ciddi sonuçları olabilir. Bu nedenle bazı sorular risk otomasyonu altında filtreleniyor.
Bunun nedeni üç temel başlıkta birleşiyor:
- Zarar verme riski: Kuşkusuz en kritik faktör bu. Fiziksel veya dijital zarara yol açabilecek herhangi bir bilgi sınırlanıyor.
- Mahremiyet: Model kullanıcıya ait hiçbir özel bilgiyi paylaşmayacak şekilde tasarlanmış durumda.
- Yasal sorumluluklar: ChatGPT’nin hukuki ifadeler, sağlık yönlendirmeleri veya finansal tavsiyelerde özgürce konuşması hukuken sorun yaratabilir.
Tüm bu faktörler birleştiğinde modelin “yasak” kategorisine aldığı bazı sorular ortaya çıkıyor.
3. Hangi kategoriler otomatik olarak filtreye takılıyor?
ChatGPT’yi uzun süre kullandığımda fark ettim ki bazı konu başlıkları, ne kadar farklı açıdan sorarsam sorayım aynı şekilde reddediliyor. Bu kategorilerin tamamen otomatik bir filtre sistemiyle korunduğunu gördüm.
3.1. Şiddet veya zarar verme içeren sorular
Eğer bir soru fiziki şiddet, saldırı, zarar verme veya bir kişiyi hedef alma içeriyorsa ChatGPT hemen geri çekiliyor. Çünkü böyle bir bilginin paylaşımı doğrudan risk oluşturabilir. Bu tür sorulara modelin yanıt vermemesinin temel nedeni, yanlış bir yönlendirme ile birebir zarar oluşma ihtimalinin yüksek olması.
3.2. Kişisel veri istekleri
Bir kişinin adresi, telefonu, özel bilgileri ya da gizli kalması gereken herhangi bir veri sorulduğunda model bunu reddediyor. Burada dikkat çekici nokta şu: Bu bilgiler modellere öğretilmemiş durumda. Yani reddetmesinin nedeni “saklaması” değil, elinde böyle verilerin zaten bulunmaması.
3.3. Etik dışı yönlendirme talepleri
Dolandırıcılık, manipülasyon, sosyal mühendislik gibi etik dışı davranışları tetikleyen sorular yasak kategorisine giriyor. Model bu tarz taleplerle karşılaştığında güvenli kullanım protokolünü devreye alıyor.
3.4. Sağlık ve hukuk gibi kritik alanlarda riskli sorular
Teşhis, reçete, kesin hukuki yönlendirme gibi sorularda model temkinli davranıyor. Çünkü birine yanlış bilgi verilmesi ciddi sonuçlar doğurabilir.
3.5. Siyasi manipülasyon içeren sorular
Bir seçim sonucunu etkilemeye yönelik sorular, belirli bir gruba zarar verme potansiyeli taşıyan siyasi yönlendirmeler ya da propaganda içerikleri model tarafından otomatik olarak reddediliyor.
4. Kullanıcıların yanlış yorumladığı durumlar
Zaman içinde fark ettim ki birçok kullanıcı ChatGPT’nin bazı soruları yanıtlamamasını “saklama” olarak yorumluyor. Oysa çoğu zaman bu durum tamamen teknik sebeplerden kaynaklanıyor.
4.1. Token sınırı nedeniyle yarım kalan yanıtlar
Bir yanıt yarım kesildiğinde kullanıcı genelde bunu “devam etmek istemedi” veya “bilgiyi sakladı” şeklinde yorumluyor. Aslında çoğu zaman sebep çok basit: Token kapasitesi doluyor ve model cümleyi tamamlayamıyor.
4.2. Güvenlik filtrelerinin devreye girdiği anlar
Bazen model soruya normal şekilde başlıyor ama bir kelime, bir ifade veya kullanıcı tarafından yapılan yeni bir yönlendirme filtreyi tetiklediğinde sistem aniden güvenli moda geçiyor. Bu da dışarıdan bakınca “bilgi gizlendi” izlenimi yaratabiliyor.
4.3. Belirsizlik olduğunda modelin temkinli davranması
ChatGPT bir konuda emin değilse kesin konuşmuyor. Bu davranış bazen “cevap vermek istemiyor” gibi görünse de aslında kullandığı güvenli tasarım gereği.
Bu ilk bölümde, ChatGPT’ye neden bazı soruların yasaklandığını ve bu yasakların hangi nedenlere dayandığını kendi kullanıcı deneyimlerimle birlikte anlatmaya çalıştım. Yasak soruların hangi kategorilere girdiğini görmek, modelin neden bazı talepleri reddettiğini anlamayı kolaylaştırıyor.
ChatGPT Nasıl Hızlandırılır?
ChatGPT Neden Kilitlenir ve Nasıl Kalıcı Olarak Düzeltilir?
ChatGPT Gerçekten Kredi Borçlarını Kapatmaya Yardımcı Olabiliyor mu?
Gerçekte Hangi Sorular ChatGPT İçin Yasak?
ChatGPT’yi sık kullandığım dönemlerde hangi soruların sistem tarafından engellendiğini anlamak için özellikle farklı başlıklar denedim. Bu deneyimler bana şunu gösterdi: Yasak soruların büyük bir bölümü aslında tahmin ettiğimden çok daha mantıklı bir çerçeveye dayanıyor. Bazı kategoriler var ki, o alanlara girildiğinde model otomatik olarak kendini kapatıyor. Bu bölümde, geçmiş deneyimlerime dayanarak ChatGPT için gerçekten yasak olan soru türlerini tek tek açıklıyorum.
1. Şiddet ve zarar verme içerikleri
Kullandığım süre boyunca en sert şekilde engellenen sorular, fiziksel zarar oluşturabilecek içerikler oldu. Bu tarz bir soruyu ne kadar dolaylı sorarsam sorayım, model mutlaka güvenlik moduna geçiyor. Burada dikkatimi çeken şey, modelin sadece “zararlı tarifleri” değil, zarar verebilecek en küçük ihtimali bile filtrelemesi.
1.1. Fiziksel saldırıyla ilgili sorular
Bir kişiye, bir topluluğa, bir canlıya zarar verme potansiyeli taşıyan her soru yasak kategorisine giriyor. Bunun nedeni tamamen güvenlik odaklı. Modelin böyle bir bilgi vermesi durumunda gerçek bir zarar oluşabilir ve bu risk göze alınmıyor.
1.2. Patlayıcı, kimyasal veya biyolojik içerikler
Herhangi bir kimyasal karışım, patlayıcı madde hazırlama süreci veya biyolojik tehdit oluşturacak içerikler kesin bir şekilde engelleniyor. Hatta bazı kelimeler tetikleyici rol görüyor ve model normal konuşmayı anında kesiyor.
1.3. Silah üretimi veya modifikasyonu
Silah yapımı, değişimi veya “daha tehlikeli hale getirme” gibi konular model tarafından tamamen yasaklanan alanlar arasında. Bu tür soruları yönelttiğimde model sadece güvenli bilgi verebileceği, zarar riski taşımayan noktaya kadar konuşuyor.
2. Hackerlık, siber saldırı ve yasa dışı erişim talepleri
ChatGPT’nin en katı şekilde reddettiği soru kategorilerinden biri kesinlikle siber suçlarla ilgili olanlar. Bu bölümde sistemin neden bu kadar sert davrandığını kolayca anlıyorum çünkü bu tarz bilgiler kötüye kullanım için çok uygundur.
2.1. Başka birinin hesabına girme istekleri
“Birinin Instagram hesabına nasıl girerim?”, “WhatsApp mesajlarını nasıl görürüm?” gibi sorular model tarafından hiç tereddütsüz reddediliyor. Bu tür soruların etik dışı ve yasa dışı olduğu çok açık.
2.2. Bilgisayar, modem veya ağ hackleme talepleri
Modem şifreleri, ağ kırma yöntemleri, brute-force saldırıları veya exploit araştırmaları gibi teknik istekler de model tarafından engellendi. Sistem, bu alanda yalnızca savunma amaçlı genel bilgiler sunabiliyor.
2.3. Phishing veya sosyal mühendislik yönergeleri
Sosyal mühendislik, dolandırıcılık ve kimlik avı gibi teknikler kötüye kullanım için çok uygun olduğu için ChatGPT bu tarz soruları otomatik olarak tehlikeli sayıyor. Bu alanda açık bir bilgi vermemesini normal buluyorum.
3. Kişisel veriye yönelik yasak sorular
ChatGPT’nin insanlarla ilgili özel bilgileri paylaşmaması çoğu kişi için ilk başta “saklama” gibi görünse de aslında bunun basit bir nedeni var: Modelin eğitim verisi kişisel bilgileri içermiyor. Yani paylaşacak bir bilgi yok.
3.1. Bir kişinin adresi, telefonu veya özel bilgileri
Kim olursa olsun, bir kişi hakkında kişisel bilgi istediğimde model anında reddetti. Bu bilgilere erişimi olmadığı halde güvenlik gereği yine de paylaşmıyor.
3.2. “Hakkımda ne biliyorsun?” sorularının cevapsız kalması
ChatGPT benim kim olduğumu, nerede yaşadığımı, hangi hesabı kullandığımı, nereye kayıt olduğumu bilmez. Bu nedenle “Beni tanıyor musun?” gibi sorular model için anlamsız hale geliyor.
3.3. Ünlüler hakkında aşırı detay isteyen sorular
Bir ünlü hakkında özel hayatına dair derin bilgiler istediğimde model otomatik olarak sınır koyuyor. Bu bilgiler hem gizlilik kapsamına giriyor hem de çoğu zaman doğrulanabilir bir kaynak bulunmuyor.
4. Yasal, tıbbi ve finansal olarak riskli talepler
ChatGPT’nin en hassas olduğu kategorilerden biri de insan hayatını veya finansal durumu doğrudan etkileyebilecek sorular. Bu tarz talepler modelin bir anda tonunu değiştirmesine neden oluyor çünkü yanlış bir bilgi kullanıcıya gerçek bir zarar verebilir.
4.1. Kesin tıbbi teşhis veya tedavi talepleri
Doktora danışılması gereken ciddi bir konuda ChatGPT’den kesin bir cevap istediğimde model her zaman temkinli konuşuyor. Yapay zekâ bir doktor değil ve verdiği yanlış bir bilgi ciddi sonuçlar yaratabilir.
4.2. Hukuki kararlar veya davalarla ilgili direkt yönlendirme
“Bunu yaparsam mahkeme ne karar verir?” tarzı sorular, hukuki sonuçlara bağlı olduğu için model kesin bir yönlendirme vermiyor. Hukuki içerikte yalnızca genel çerçeve sunabiliyor.
4.3. Yatırım tavsiyesi ve finansal yönlendirme
Kripto, borsa veya yüksek riskli finansal işlemlerle ilgili net yönlendirme yapmıyor. Kaybettirecek bir tavsiye verme ihtimali nedeniyle model sorumluluk alamıyor.
5. Manipülasyon, propaganda ve seçim yönlendirmesi içeren sorular
Siyasi içerikli sorulara verilen yanıtları incelediğimde ChatGPT’nin özellikle tarafsız kalmak için büyük bir çaba içinde olduğunu görüyorum. Bu alanda yanlış bir yönlendirme yapması çok geniş etkiler doğurabilir.
5.1. Seçim sonuçlarını etkilemeye yönelik sorular
Belirli bir adayın veya partinin avantajını artırmak için strateji istemek, model tarafından kesin olarak yasak kategorisine alınıyor.
5.2. Propaganda, manipülasyon ve toplu yönlendirme talepleri
Büyük kitleleri yönlendirmeye yönelik psikolojik veya manipülatif teknikler istemek de modelin reddettiği alanlardan biri.
5.3. Devlet sırları veya gizli bilgilerle ilgili sorular
Bu tarz soruların yanıtlanması mümkün değil çünkü modelin böyle bir veriye erişimi yok. Fakat yine de sistem güvenlik nedeniyle bu soruları otomatik olarak reddediyor.
Bu ikinci bölümde, ChatGPT’nin hangi soruları neden yasakladığını kendi deneyimlerime dayanarak tek tek açıklamaya çalıştım. Üçüncü bölümde bu yasakların ardındaki mantığı ve neden hiçbir zaman kaldırılmayacaklarını daha detaylı şekilde anlatacağım.
Yasak Soruların Ardındaki Mantık ve Neden Asla Açılmayacaklarını Anlama
ChatGPT’yi kullanırken en çok merak ettiğim şeylerden biri, neden bazı soruların tamamen yasak olduğuydu. İlk başta bunun yapay zekânın bir çeşit “bilgi saklama davranışı” olduğunu düşünmüştüm. Ancak zaman içinde modeli daha yakından tanıyınca fark ettim ki bu yasaklar herhangi bir saklamaya değil, çok daha derin bir mantığa dayanıyor. Bir yapay zekânın neden belirli alanlarda konuşmaktan kaçındığını anlamak, onu daha verimli kullanmamı sağladı. Bu bölümde, yasak soruların arkasındaki nedenleri, bu sınırların neden kalıcı olduğunu ve kullanıcı olarak bu durumu nasıl değerlendirdiğimi paylaşıyorum.
1. Bu yasakların arkasındaki mantığı kendi deneyimlerimle anlamam
Bir süre ChatGPT ile farklı kategorilerde konuşmaya başladığımda fark ettim ki model bazı riskli alanlarda her zaman aynı davranışı sergiliyor. Bu tekrar eden yaklaşım, bana aslında bu sınırların bilinçli olarak yerleştirildiğini gösterdi. ChatGPT, insanın davranış şekline benzeyen bir tercih yapmıyor; tamamen güvenli kullanım politikaları ve algoritmik kararlarla hareket ediyor.
Bazen kullanıcıların “ChatGPT bunu biliyor ama söylemek istemiyor” cümlesine rastlıyorum. Fakat modelle uzun süre etkileşimde kaldığımda bunun doğru olmadığını net şekilde gördüm. Model bir şey bilmiyorsa gerçekten bilmiyor; biliyorsa da bazı konularda etik ve güvenlik nedenleriyle detay veremiyor. Bu ikisinin birbirine karıştırılması, yanlış bir algı yaratabiliyor.
Bu yasakların mantığını kavramamı sağlayan iki ana gözlemim oldu:
- Model, insan zararını en aza indirmeyi merkeze alan bir yapıda çalışıyor.
- Her yasak kategori, gerçek dünyada ciddi sonuçlara neden olabilecek risklere dayanıyor.
Bu gözlemler bana yapay zekânın neden bazı alanlarda konuşamayacağını daha iyi anlamamı sağladı.
2. Yapay zekânın insan hayatına etkisi ve oluşturabileceği riskler
ChatGPT’nin bazı soruları reddetmesinin en önemli nedeni, vereceği yanlış bir bilginin gerçek bir zarara yol açma ihtimali. Yapay zekâ son derece güçlü bir araç ve kullanıcılar bazen modelin verdiği bilgiyi sorgulamadan uygulayabiliyor. Bu yüzden riskli alanlarda modelin kendini sınırlaması, aslında koruyucu bir mekanizma.
2.1. Yanlış bir cevabın ciddi sonuçlara yol açması
Örneğin tıbbi bir konuda yanlış yönlendirme, bir kişinin sağlığını tehlikeye atabilir. Hukuki bir soruya verilen eksik bir cevap, bir davayı kaybettirebilir. Finansal bir tavsiye ise maddi kayıplara yol açabilir. Bu üç alan da doğrudan insan hayatını etkiliyor ve model bu nedenle temkinli davranmak zorunda.
2.2. Kötüye kullanım riskleri
ChatGPT, teknik olarak birçok karmaşık bilgiyi sentezleyebildiği için kötü amaçlar için kullanılması kolay olabilir. Siber saldırılar, sosyal mühendislik veya manipülasyon gibi alanlarda yapay zekânın kullanılabilir olması, bu alanlarda katı yasaklar gerektiriyor.
2.3. Toplumsal etki ve manipülasyon
Yapay zekâ, geniş kitleleri etkileyebilecek şekilde içerik üretebilir. Bu güç, seçim süreçleri, propaganda veya toplumsal manipülasyon gibi alanlarda yanlış kullanıldığında çok büyük sonuçlar doğurabilir. Model bu nedenle politik içerikleri dengeli ve tarafsız şekilde ele alıyor.
3. Yasak soruların hiçbir zaman kaldırılmayacağı alanlar
ChatGPT ile uzun süre konuştuktan sonra fark ettiğim şeylerden biri, bazı yasakların hiçbir zaman gevşetilmeyeceği. Çünkü bu kategoriler sadece yapay zekâ etik kurallarıyla değil, aynı zamanda uluslararası güvenlik standartlarıyla da bağlantılı.
3.1. Şiddet ve zarar verme içerikleri
Yapay zekânın bir kişiye veya topluluğa zarar verme yöntemleri hakkında bilgi vermesi, en ciddi sonuçları doğurabilecek alanlardan biri. Bu nedenle bu kategorinin hiçbir zaman açılacağını düşünmüyorum.
3.2. Dolandırıcılık ve siber suçlar
Hack, phishing, güvenlik açıkları ve siber saldırı yöntemleri, yapay zekâ tarafından anlatıldığı takdirde birebir kötüye kullanılabilir. Bu yüzden bu alan tamamen kapalı kalacaktır.
3.3. Kişisel mahremiyet ve özel bilgiler
Kişilerin adresleri, telefonları, özel bilgileri veya gizli belgeler gibi konular hiçbir zaman erişime açılmayacak. Model bu bilgilere zaten sahip değil, fakat güvenlik gereği böyle bir izlenim oluşmaması için sıkı filtreler bulunuyor.
3.4. Sağlık ve hukuk gibi kritik alanlarda kesin hükümler
Bir yapay zekânın teşhis koyması, reçete yazması, mahkeme sonucu tahmini yapması veya resmi bir yönlendirme vermesi mümkün değil. Bu kategoriler her zaman insan uzmanın yerini koruyacak.
3.5. Siyasi manipülasyon içeren talepler
Seçim yönlendirme, propaganda veya topluluk manipülasyonu içeren sorular da hiçbir zaman özgür bırakılmayacak. Bu kategorideki yasaklar, hem etik hem uluslararası normlar gereği kalıcı olacaktır.
4. Kullanıcı olarak yasak sorularla karşılaşınca nasıl anlamlandırdığım
ChatGPT ile etkileşimlerimde ilk dönemlerde bazı sorulara yanıt alamayınca modelin beni engellediğini ya da bilgi sakladığını düşünürdüm. Ancak tekrarlayan deneyimler bu algıyı tamamen değiştirdi. Artık model bir soruyu reddettiğinde bunu çoğu zaman bir güvenlik işareti olarak görüyorum.
Bazı kullanıcıların modelin filtrelerini atlatmak için karmaşık sorular denediğini görüyorum. ChatGPT ise bu tarz girişimleri algılayınca daha temkinli davranıyor. Modelin bu konuda zamanla da geliştiğini fark ettim. Önceden daha kolay manipüle edilebilen cevaplar, artık otomatik filtrelerle sınırlandırılıyor.
Bu nedenle yasak kategorideki soruların birçoğu, kullanıcıların gizli bilgi arayışından çok, otomatik güvenlik politikalarının çarpışmasıyla ortaya çıkıyor.
5. SSS – Sık Sorulan Sorular
ChatGPT neden bazı soruları sansürlüyor?
Bunun nedeni gizlemek ya da saklamak değil, doğrudan güvenlik ve etik gerekçeleri. Model yanlış yönlendirme, zarar veya yasa dışı bir kullanım yaratabilecek içeriklerde kendini otomatik olarak durduruyor.
Yasaklar modifiye edilebilir mi?
Hayır. Bu yasaklar hem teknik hem etik olarak sabit durumda. Kullanıcı tarafında kaldırılmaları mümkün değil.
ChatGPT bazı şeyleri biliyor ama söylemiyor mu?
ChatGPT’nin kişisel verileri bilme şansı yok. Riskli alanlarda ise bilgi kesmek zorunda kalıyor. Bu durum bilginin saklandığı anlamına gelmiyor.
Filtreleri aşmak mümkün mü?
Sistemin güvenlik protokolleri sürekli güncelleniyor. Bu nedenle filtreler bilerek aşılabilir yapıda değil.
Yasak olmayan ama riskli kabul edilen gri alan sorular var mı?
Evet. Özellikle sağlık, hukuk ve finans konularında model bilginin tamamını vermek yerine genel bir çerçeve sunuyor. Bu alanlar yasak değil ama riskli kabul ediliyor.
