Boşanmak, sadece duygusal değil aynı zamanda maddi olarak da karmaşık bir süreci beraberinde getirir. Duygular bir yana, ortak bir hayatın sonunda "kim neyi alacak?" sorusu sıkça gündeme gelir. Özellikle mal paylaşımı konusu, boşanma davalarının en çok tartışılan ve çoğu zaman en çok uzayan kısmıdır.
Bu rehberde, Türkiye’de boşanma sonrası mal paylaşımının nasıl gerçekleştiğini, hangi malların kime ait olduğunu, eşlerin haklarını, hangi durumda hangi rejimin geçerli olduğunu ve sık yapılan hataları tüm detaylarıyla inceliyoruz.
1. Mal Paylaşımı Ne Zaman Yapılır?
Hukuken boşanma gerçekleşmeden mal paylaşımı davası açılmaz. Yani boşanma kararı kesinleşmeden mal paylaşımı yapılamaz. Boşanma davası ile birlikte açılması gereken bazı talepler hariç, bu süreç çoğu zaman boşanma sonrası ayrı bir dava olarak yürütülür.
Ancak uygulamada, boşanma davası kesinleştikten sonra açılan mal rejimi davası da yine aynı aile mahkemesinde yürütülür ve birbirini etkileyebilir.
2. Mal Rejimi Nedir?
Evli çiftlerin sahip oldukları malların paylaşımını belirleyen kurallar bütünü “mal rejimi” olarak adlandırılır. Türk Medeni Kanunu’na göre, eşler evlenirken ya da evlilik süresince bir mal rejimi seçebilirler. Eğer hiçbir seçim yapılmazsa, kanunen geçerli olan sistem edinilmiş mallara katılma rejimidir.
Başlıca mal rejimleri:
- Edinilmiş mallara katılma (Varsayılan sistem)
- Mal ayrılığı
- Paylaşmalı mal ayrılığı
- Mal ortaklığı
3. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Ne Anlama Gelir?
1 Ocak 2002’den sonra evlenen ya da evliliği bu tarihten sonra devam eden çiftler için geçerli olan bu sistemde, evlilik süresince edinilen tüm mallar “ortak mal” sayılır. Boşanma halinde bu mallar yarı yarıya paylaşılır.
Ancak şu ayrım önemlidir:
- Kimin üzerine kayıtlı olduğu önemli değildir.
- Ev, araba, maaşla alınan eşyalar, bankadaki birikim: ortaktır.
- Miras, kişisel hediyeler, evlilik öncesi sahip olunan mallar: kişisel maldır ve paylaşılmaz.
4. Hangi Mallar Ortak Sayılır?
Boşanma sonrası paylaşılacak mallar yalnızca "edinilmiş mallar"dır. Yani evlilik süresince kazanılanlar. Örneğin:
- Çalışarak kazanılan maaş ve bununla alınan tüm varlıklar
- Ev, araba, arsa gibi taşınmazlar (evlilik süresinde alınmışsa)
- Şirket hisseleri (evlilikte alınmışsa)
- Birikim ve yatırımlar (kripto paralar dahil)
5. Hangi Mallar Kişisel Sayılır?
Aşağıdaki mallar, mal paylaşımına dahil edilmez:
- Evlenmeden önce sahip olunan mallar
- Miras ya da bağış yoluyla edinilen varlıklar
- Şahsi kullanıma mahsus eşyalar (kıyafet, nişan yüzüğü vs.)
- Özellikle kişisel mal olarak belirlenen mallar (mal rejimi sözleşmesiyle)
Ancak dikkat: Bir kişisel maldan doğan gelir, ortak mal sayılabilir. Örneğin evlilik öncesi alınan evin kirası, paylaşılabilir.
6. Mal Ayrılığı Rejimi Seçilirse Ne Olur?
Taraflar noter huzurunda evlilikten önce ya da sonra imzaladıkları sözleşmeyle “mal ayrılığı rejimi”ni seçebilirler. Bu durumda herkes kendi mal varlığından sorumludur ve boşanma sonrası birbirlerinin malında hak iddia edemezler.
Bu yöntem, özellikle iş insanları ve yüksek gelirli bireyler tarafından tercih edilir. Ancak doğru bilgilendirme yapılmadan imzalanan bir sözleşme, bir tarafın mağduriyetine neden olabilir.
7. Mal Paylaşımı Davası Nasıl Açılır?
Boşanma kararı kesinleştikten sonra taraflardan biri, Aile Mahkemesi’nde mal rejiminin tasfiyesi davası açabilir. Bu davada:
- Edinilmiş malların dökümü çıkarılır
- Kimin neye ne zaman sahip olduğu araştırılır
- Mahkeme gerekirse bilirkişi atar
- Varlıkların değeri hesaplanır ve adil paylaşım yapılır
Ortak mal zannedilen bazı mallar aslında kişisel olabilir; bu yüzden delil sunmak (tapu, banka dökümleri, fatura vs.) çok önemlidir.
8. Sık Yapılan Hatalar
- Mal kaçırmak: Boşanma davası açılmadan malları devretmek sonradan iptal edilebilir.
- Açılacak davayı geciktirmek: Mal rejimi davası için 10 yıllık zaman aşımı süresi vardır.
- Sadece kimin adına kayıtlı olduğuna odaklanmak: Mal kimin adına olursa olsun, edinilmişse ortaktır.
- Delilsiz iddialar: Sadece sözle “şunu o aldı” demek yeterli olmaz.
9. Ev Kadınlarının Hakları
Çalışmayan eş, yani genellikle ev kadını olan taraf, boşanma sonrası hiçbir hakkı kalmaz gibi yanlış bir algı olabilir. Ancak:
- Ev hanımı da edinilmiş mallarda yarı hakka sahiptir.
- Yıllarca evde çalışmak, çocuk bakmak da bir katkı sayılır.
- Mahkeme, bu emeği dikkate alır.
Yani “sen çalışmadın, mal senin değil” gibi sözlerin hukuken karşılığı yoktur.
10. Ortak Krediyle Alınan Ev Kimin Olur?
Eğer evlilik sürecinde birlikte kredi çekilerek bir ev alındıysa, bu ev edinilmiş mal sayılır. Hatta kredi bir tarafın adına olsa bile, ödeme ortak yapılmışsa paylaşım gerekir. Ödeme belgeleri, banka dökümleri burada kritik delillerdir.
Evde kimin oturacağı, çocuklar kimde kaldıysa, geçici olarak ona tahsis edilebilir. Ama bu, mülkiyet hakkı anlamına gelmez.
11. Evlilik Sözleşmesi (Mal Rejimi Sözleşmesi) Ne İşe Yarar?
Halk arasında “evlilik sözleşmesi” olarak bilinen bu belge, tarafların mal rejimini baştan belirlemesini sağlar. Noter huzurunda yapılır ve yasal geçerliliğe sahiptir.
Evlilikten önce ya da sonra imzalanabilir. Amaç, olası bir boşanma durumunda mal paylaşımı konusunda sürprizlerin ve tartışmaların önüne geçmektir.
- Mal ayrılığı rejimi tercih edilirse her eş yalnızca kendi mallarını alır.
- Paylaşmalı mal ayrılığı seçilirse ortak mallar paylaşılır ama kişisel mallar korunur.
Özellikle ikinci evliliklerde, mirasçılık ilişkileri olan ailelerde ve yüksek gelirli bireylerde bu sözleşmeler büyük önem taşır.
12. Dijital Varlıklar Nasıl Paylaşılır?
Modern çağda artık sadece fiziksel değil dijital varlıklar da önem kazandı. Örnek:
- Kripto paralar (Bitcoin, Ethereum vb.)
- Yatırım hesapları
- Online işlerden doğan gelirler (YouTube kanalı, e-ticaret, influencer hesabı)
Evlilik süresince elde edilen bu tür varlıklar da edinilmiş mal sayılır ve paylaşılabilir. Ancak bu malların varlığı genellikle daha zor tespit edilir. Bu yüzden belgeler, ekran görüntüleri, işlem geçmişi gibi kanıtlar çok önemlidir.
13. Yargıtay Kararlarında Öne Çıkan Örnekler
Türk yargı sistemi, birçok mal paylaşımı davasında emsal kararlar vermiştir. İşte bazı dikkat çekici örnekler:
- Kredi borcu ödenmemiş ev paylaşımı: Henüz borcu bitmemiş ama edinilmiş mal olan bir evin değeri, kalan krediye göre paylaşılmıştır.
- Adına kayıtlı araba kişisel sayılmadı: Araç kimin üzerine kayıtlı olursa olsun, evlilik süresince alınmışsa ortak mal sayılmıştır.
- Ev hanımının katkısı: Çalışmayan eşin, ev işleri ve çocuk bakımıyla sağladığı katkı, mal paylaşımında dikkate alınmıştır.
Bu kararlar, uygulamada yalnızca teknik belgelerin değil, yaşam katkısının da dikkate alındığını gösterir.
14. Mal Kaçırma Durumlarında Ne Yapılır?
Boşanma sürecinde bazı eşler malları üçüncü kişilere devrederek paylaşımı engellemeye çalışabilir. Buna karşı alınabilecek önlemler şunlardır:
- İhtiyati tedbir kararı alınması: Mahkeme kararıyla mal devri geçici olarak engellenebilir.
- Hileli devirlerin iptali: Mahkeme, kötü niyetli satışları geriye dönük iptal edebilir.
- Beyan edilmemiş malların ortaya çıkarılması: Eşlerden biri mal saklıyorsa, banka kayıtları, tapu sorguları ve bilirkişi raporlarıyla bu ortaya çıkarılabilir.
15. Nafaka ve Mal Paylaşımı Aynı Şey midir?
Hayır. Bunlar birbirinden tamamen farklı hukuki konulardır:
- Mal paylaşımı: Ortak yaşam süresince edinilen malların bölüşümüdür.
- Nafaka: Ekonomik durumu zayıf olan eşe verilen maddi destektir. (Yoksulluk, iştirak, tedbir nafakası vb.)
Bir eş hem mal paylaşımı yapabilir hem de nafaka alabilir. Bu durum, mahkemenin takdirine ve tarafların ekonomik durumuna göre şekillenir.
16. Mal Paylaşımı İçin Avukat Şart mı?
Teknik olarak avukatsız da mal paylaşımı davası açmak mümkündür. Ancak sürecin karmaşıklığı, delil toplama zorunluluğu ve uzmanlık gerektirmesi nedeniyle bir aile hukuku avukatı ile çalışmak önemlidir.
Yanlış bir işlem, hak kaybına yol açabilir. Ayrıca karşı taraf avukatla temsil ediliyorsa, dengenin bozulmaması için sizin de hukuki destek almanız gerekir.
17. Boşanma Davası Bitmeden Mal Paylaşımı Olur mu?
Genellikle hayır. Mal rejiminin tasfiyesi boşanma kararı kesinleştikten sonra başlar. Ancak çok özel durumlarda, boşanma davasıyla birlikte mal paylaşımı davası da açılabilir.
Ancak bu tür davalar, yargılama sürecini karmaşıklaştırabilir. Genelde tavsiye edilen yöntem, önce boşanmanın kesinleşmesi, ardından mal paylaşımına geçilmesidir.
18. Sonuç
Boşanma sonrası mal paylaşımı, sadece “kimin neyi aldığı” meselesi değil; aynı zamanda hakkaniyet, katkı ve yaşam ortaklığı meselesidir. Tarafların duygusal bir dönemden geçerken maddi haklarını ihmal etmemesi büyük önem taşır.
Kimse boşanmak için evlenmez ama hayat bu. Boşanma da hayatın bir parçasıysa, bu sürecin adil ve bilinçli yürütülmesi gerekir.
Unutmayın: Mal paylaşımı adaletli yapılırsa, boşanma sadece bir bitiş değil, her iki taraf için de yeni bir başlangıç olabilir.