Hayatımda oldum olası korktuğum ve elektrik konuları ile pek ilgilenmediğim için de cevabını bilmediğim bir sorunun yanıtını bugün öğrenmiş olmamla birlikte paylaşmak da istedim.
Kontrol kalemi, muhtemelen bildiğiniz gibi bir kabloda ya da prizde elektrik olup olmadığını ölçmeye yarayan ve eğer elektrik varsa içindeki ışığı yanan tornavida yapısındaki ekipmanlardır. Arkasında iletken metal bir bölüm vardır ve bu bölüme parmakla dokununca içeride bir akım oluşur ve ölçüm yapılan yerde de elektrik varsa ışık yanmış olur. Bugüne kadar korktuğum konu, iletken olduğunu bildiğim bir yapı içinde bir tarafta şebeke elektriği, diğer tarafta da parmağım olunca parmağımın sanki çarpılacak gibi olması gibi bir endişeydi. Bir taraftan binlerce ustanın her gün kontrol kalemi kullanıyor ve çarpılmıyor olduklarını bilmeme rağmen yüksek bir yerde kırılmaz şeffaf zeminin üzerine basmaya korkmak gibi bir durum sanırım bu.
Kontrol kalemlerinde şebeke elektriğinin parmağa ya da parmaktan önce kalemin içindeki ışığı kırmamasının sebebi, kalemin içerisindeki dirençmiş. Bu direnç, ölçümünü yaptığı elektrikli aletin elektriğini sadece lambayı yakabilecek boyuta indirgeyen bir devre elemanı ve kalemde bir direnç elemanı olduğu sürece (tüm kontrol kalemlerinde elbette direnç varmış) de çarpılma riski olmuyormuş.
Eğer çok merak edip de evinizdeki kontrol kalemi ile duvardaki elektriğin varlığını test etmek isterseniz de kendi yaşadığım tecrübeyi aktarayım. Evlerimizde kullandığımız elektrik hatlarında alternatif gerilim olduğu için prizlerdeki deliklerden birisi nötr, diğeri de faz. Dolayısıyla kalemle kontrol ettiğiniz delikte eğer elektrik yoksa diğer deliğe de bakmanız gerekiyor. Eğer kontrol kaleminin ışığı o priz deliğinde yanıyorsa o delik faz, yanmıyorsa nötr anlamına geliyor. Duvardaki kablolardan hangi kablonun faz hangi kablonun nötr olduğunu da elektrik ustaları bu şekilde anlıyorlar.
Bir diğer not, eğer her iki duvar prizi deliğinden de kontrol kaleminin ışığı yanmıyorsa, bu hemen duvarda elektrik olmadığı sonucuna varmanızı sağlamıyor. Eğer zeminde ayaklarınızı bastığınız yer halı ise kontrol kaleminin ışığı çok az yanabiliyor ya da yanmayabiliyor. Bunun sebebi, halıya bastığımızda (yalıtkan bir zemin olması burada bahsettğim, plastik sandalye ya da lastik ayakkabı için de benzer durumlar söylenebilir) faz üzerinden gelen akımın biz halıya bastığımızda devreyi tamamlayamaması. Yani kontrol kaleminin arkasına basarak aslında devrenin tamamlanmasını sağlamış oluyoruz, faydalı bilgi diye ben buna derim :)